Activeren en faciliteren

In dit rapport worden de bevindingen van een onderzoek naar de huidige problematische schuldenproblematiek van ondernemers gepresenteerd. In dit onderzoek is voornamelijk gericht op zelfstandigen. Dit onderzoek is uitgevoerd door Bruno Tidemon: de door het kabinet aangestelde aanjager problematische schulden voor ondernemers. In dit rapport worden er aanbevelingen gedaan voor het wegnemen van knelpunten, voor het optimaliseren van het Nederlandse herstructureringsstelsel voor ondernemers met (financiële) problemen, voor het beperken van toekomstige schuldenproblematiek voor ondernemers en ten aanzien van het kwijtscheldingsbeleid. 

Coronaschulden

Het steunpakket dat het kabinet aanbood tijdens de coronacrisis heeft eraan bijgedragen dat veel ondernemers hun bedrijf konden voorzetten en de belangrijkste uitgaven konden betalen. Echter, meer dan 225.000 ondernemers hebben nu nog coronaschulden aan de overheid. Deze schulden moeten afgelost worden door de ondernemers die van het belastinguitstel gebruik hebben gemaakt of teveel subsidies hebben gekregen. Niet alle ondernemers zijn hier echter toe in staat. Er wordt geschat dat 55.000 ondernemers problematische schulden hebben die ervoor zorgen dat hun toekomst op het spel staat. Onder deze ondernemers vallen vooral zelfstandigen. 

Persoonlijke benadering

Generieke maatregelen zijn niet eerlijk tegenover de ondernemers die hun coronaschulden hebben afgelost. Daarnaast zouden generieke maatregelen ervoor kunnen zorgen dat bedrijven die niet meer levensvatbaar zijn blijven bestaan. Toch moet de overheid helpen bij het oplossen van dit maatschappelijk probleem. 

Ondernemers met problematische schulden vertonen vaak uitstelgedrag door brieven niet te openen, te lezen of op te volgen. Hierdoor is er een persoonlijke benadering nodig, zodat de ondernemers gestimuleerd kunnen worden en gemotiveerd kunnen worden om hulp te vragen en stappen te ondernemen.

Wat moeten we doen?

Veel ondernemers hebben niet de financiële middelen om professionele adviseurs in te huren. Daarnaast gaan ondernemers vaak niet naar publieke hulpverlening. De drempel is te hoog. Hierdoor is er een tussenschakel nodig tussen de ondernemer en de hulpverlener; een laagdrempelige vertrouwde adviseur die de ondernemer met raad en daad terzijde kan staan, drempels weg kan nemen en de ondernemer warm kan doorverwijzen naar organisaties die hulp kunnen bieden. Het is van belang dat deze organisaties direct hulp kunnen bieden bij urgente problemen waarmee ondernemers te maken hebben.

Hiervoor is deskundige begeleiding vereist. Er is voldoende deskundige begeleiding beschikbaar, maar dat is versnipperd, doordat de aanbieders te weinig samenwerken en de samenwerking niet gestimuleerd wordt (door de overheid). Er moet dan ook een vangnet komen die moet voorkomen dat ondernemers klem komen te zitten; er moet een ecosysteem van organisaties komen die ondernemers in hun eigen regio met (financiële) problemen kunnen helpen.

Naast advies en begeleiding is het belangrijk dat er passend instrumentarium, betere financieringsmogelijkheden en effectieve juridische procedures beschikbaar zijn om ondernemers met problematische schulden een tweede kans of een zachte landing te bieden. Om dit te realiseren, is een effectief herstructureringsstelsel nodig dat voldoet aan de eisen van de Early Warning Richtlijn Europe. Hoewel de ingrediënten hiervoor al aanwezig zijn, is meer sturing, coördinatie en regie van belang om een effectieve samenwerking te bewerkstelligen. Op bepaalde gebieden moet het aanbod nog wel verbeterd worden.

Het ontsluiten van dit aanbod moet vraaggericht zijn, waarbij de behoeften van ondernemers centraal moet staan en hun perspectief leidend moet zijn. Vanuit het perspectief van schuldeisers is het belangrijk om een pragmatische benadering te hanteren die gericht is op het bieden van een tweede kans aan ondernemers die in de kern levensvatbaar zijn. Snelle afhandeling, maatwerk en het behouden van een menselijke benadering moeten hierbij voorop staan.

Ook is het van belang om data te verzamelen om de effectiviteit van het beleid te beoordelen en te leren van het verleden. Daarnaast is het noodzakelijk om de veerkracht en zelfredzaamheid van de kwetsbare zelfstandige ondernemers te vergroten en de instroom te beperken.

Aanbevelingen

In het rapport worden 34 aanbevelingen gedaan op het gebied van signaleren & activeren, adviseren & begeleiden, eerste hulp bij boekhouding, levensvatbaarheid, financiering, schuldhulpverlening & Msnp, kwijtschelding op maat, beleidsvoornemens en zelfredzaamheid & veerkracht. Deze aanbevelingen zijn in eerste instantie bedoeld voor de Rijksoverheid. Een deel van de aanbevelingen is relevant voor gemeenten. Ze zijn te gebruiken bij het (verder) vormgeven van het hulpaanbod. Zo adviseert het rapport dat gemeenten voor een toegangspunt zorgen waar ondernemers met financiële problemen zich kunnen aanmelden voor een gesprek, advies en warme doorverwijzing. 

Zie ook de blog van Martijn Schut over de kabinetreactie op het rapport.