Financieel misbruik kwetsbare groepen (deel 1)

Yvonne van Osch heeft in opdracht van Schouders Eronder het artikel ‘Financieel misbruik kwetsbare groepen’ geschreven voor in het Tijdschrift van Schuldsanering nr 4 -2021. In deel 1 van dit tweeluik worden slachtoffers, daders en signalen van financieel misbruik belicht. In deel 2 van dit tweeluik wordt ingegaan op de rol die schuldhulpverleners hebben om eerder en effectiever in te grijpen bij financieel misbruik.

Financieel misbruik

Het kan de buurvrouw zijn, de thuiszorg, de wijkverpleging, eigenlijk iedereen die achter de voordeur komt. Zelfs de eigen kinderen of malafide hulpverleners. Financieel misbruik van mensen in afhankelijke posities lijkt schrikbarend vaak voor te komen, maar blijft tamelijk ongrijpbaar. 

De hulpverlening kan het niet alleen, zo is de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden. Schuldhulpverleners, bewindvoerders, budgetcoaches, consulenten en maatschappelijk werkers, ze voelen zich machteloos tegenover de enorme hoeveelheden puin en ellende die ze te verwerken krijgen, zeker als ze keer op keer merken dat de middelen die hen ter beschikking staan schromelijk ontoereikend zijn. Het wachten op informatie, problemen met de privacywet, onzekerheid over wet- en regelgeving, aangiftes die blijven liggen door overbelaste politie. Het zijn allemaal pijnlijke aspecten van een handelingsverlegenheid waarin de wil en motivatie om te helpen soms roemloos ten onder gaan.

Enkele cijfers

• In coronatijd daalde het aantal diefstallen, maar nam cybercriminaliteit een vlucht. Volgens het Openbaar Ministerie verliezen slachtoffers bij WhatsApp-fraude gemiddeld 2.800 euro per persoon, bij bankfraude 10.000 euro.
• De politieregio Zeeland-West-Brabant kwam dit jaar in twee maanden tijd 69 geldezels op het spoor, die samen voor 300.000 euro hadden witgewassen en/of waren getild: gemiddeld zo’n 4.300 euro per persoon.
• Op basis van onderzoek van Regioplan zullen er dit jaar zo’n 100.000 65+ers slachtoffer zijn van financieel misbruik. Zou het hierbij om gemiddeld 5.000 euro gaan, dan bedraagt de totale fraude 500 miljoen.
• De site van Veilig Bankieren geeft een overzicht van vele soorten fraude.
• Voor bedrijven kostte cybercrime volgens onderzoeksbureau CSIS en beveiliger McAfee in 2014 al 1 procent van het nationaal product. Zou dat op dit moment voor Nederland gelden, dan zou het gaan om 8 miljard euro.