Financieel misbruik kwetsbare groepen (deel 2)

Yvonne van Osch heeft in opdracht van Schouders Eronder het artikel ‘Financieel misbruik kwetsbare groepen’ geschreven voor het Tijdschrift van Schuldsanering nr 4 – 2021. Dit artikel is verdeeld in twee delen. In het eerste deel worden de slachtoffers, daders en signalen van financieel misbruik belicht. Het tweede deel richt zich op de rol van schuldhulpverleners bij het vroegtijdig en effectief ingrijpen bij financieel misbruik. Hierin wordt besproken hoe schuldhulpprofessionals om kunnen gaan met signalen van misbruik, het gesprek hierover aan kunnen gaan, wie ze kunnen inschakelen en waar kansen liggen voor samenwerking en preventie.

Signaleren

Financieel misbruik valt onder huiselijk geweld. Voor professionals in de gezondheidszorg, het onderwijs, de kinderopvang, maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg en justitie is het wettelijk verplicht om signalen van huiselijk geweld te bespreken. Marjanne van Esveld, trainer huiselijk geweld, benadrukt dat ook andere professionals deze verantwoordelijkheid hebben. Het is belangrijk om signalen van misbruik bespreekbaar te maken, hoe moeilijk dit ook kan zijn. Benoem wat je ziet en zoek een opening voor een gesprek. Volgens Van Esveld is het cruciaal om onbevooroordeeld concrete signalen te benoemen om zo de ander uit te nodigen tot een gesprek.

Daders vaak naasten

In ongeveer 80% van de gevallen zijn de daders naasten van het slachtoffer. Vaak hebben deze naasten zelf ook problemen. Van Esveld benadrukt dat de relatie met de dader ervoor kan zorgen dat slachtoffers niet doorhebben wat er gebeurt. Hulpverleners moeten daarom heel voorzichtig te werk gaan.

Geldezels

Geldezels zijn vaak jongeren die hun rekening beschikbaar stellen voor het witwassen van crimineel geld, zij zijn zowel dader als slachtoffer. Deze jongeren kampen vaak met schulden en een gebrek aan perspectief. Alleen straffen helpt niet; ze moeten ook geholpen worden hun leven op orde te krijgen om herhaling te voorkomen. Het project Geldezels helpt steeds meer jongeren en hierdoor ziet de reclassering minder recidive.

Een andere kwetsbare groep voor financieel misbruik zijn ouderen. Zij hebben vaker hulp nodig bij de financiële administratie en het maken van financiële keuzes. Hierdoor zijn zij meer vatbaar voor financieel misbruik.

Hulpinstanties

Veilig Thuis

Veilig Thuis, het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld, richt zich op het systeem waarbinnen het misbruik plaatsvindt en biedt hulp aan zowel slachtoffers als daders. De ‘Meldcode huiselijk geweld’ is hierbij een belangrijk hulpmiddel. Deze code, bestaande uit vijf stappen, helpt om te bepalen of melding noodzakelijk is. Veel instanties zijn verplicht deze code te gebruiken. Schuldhulpverleners kunnen bij vermoedens van huiselijk geweld ook advies vragen bij Veilig Thuis.

Lokale Alliantie

Iris Boerebach van Veilig Thuis Gooi en Vechtstreek ziet veel kansen voor preventie in vroegsignalering. De Lokale Alliantie is een netwerk van zorg- en hulpverlenende organisaties, banken, ouderenbonden, notarissen en bewindvoerders rond senioren. Deze samenwerking zorgt ervoor dat partijen elkaar snel kunnen vinden bij signalen van misbruik en gezamenlijk actie kunnen ondernemen. Kritiek op de Lokale Allianties is dat het succes ervan afhankelijk is van de persoonlijke inzet van de deelnemers. Landelijke afspraken zouden volgens critici beter zijn.