Betalingsregelingen bij uitvoeringsorganisaties van het Rijk

In Nederland is de overheid één van de grootste schuldeisers. Het is enerzijds belangrijk dat dit geld geïnd wordt, omdat het om publieke middelen gaat. Anderzijds heeft de overheid de verantwoordelijkheid om burgers te helpen wanneer zij in verdere financiële problemen dreigen te komen. Betalingsregelingen zijn hier een oplossing voor. Standaardregelingen zijn geautomatiseerde betalingsregelingen die een vast aantal termijnen kent voor het afbetalen van schulden. Maatwerkregelingen zijn regelingen die speciaal zijn afgestemd op de financiële situatie van een burger. Deze maatwerkregelingen worden ingezet voor burgers in een kwetsbare financiële situatie. De Algemene Rekenkamer deed onderzoek naar deze betalingsregelingen bij de Belastingdienst, het CAK en het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB).

Standaardregeling

Uit het onderzoek blijkt dat de Belastingdienst en het CJIB helder en transparant communiceren over de standaard betalingsregelingen. Het merendeel van de regelingen wordt afbetaald. Hierdoor kan het Rijk geld innen voor de schatkist en worden oplopende kosten voor de burger voorkomen. Voor het CAK ontbrak heldere data, waardoor geen conclusies over de effectiviteit van de standaardregeling gedaan kon worden.

Maatwerkregeling

• Transparantie
  De Belastingdienst, het CAK en het CJIB zijn onvoldoende transparant over de mogelijkheden van maatwerkregelingen. Hierdoor weten burgers vaak niet dat een dergelijke regeling mogelijk is. Als ze hier wel van af weten komen ze verschillende drempels tegen bij de aanvraag.
• Toegankelijkheid
  De Belastingdienst hanteert voorwaarden voor het leveren van maatwerk, maar deze voorwaarden zijn niet openbaar. Ook krijgen sommige burgers pas een maatwerkregeling als zij in beroep gaan tegen een afwijzing voor een standaardregeling. Bij het CAK en CJIB moeten burgers telefonisch zeer volhardend zijn om van een standaard- naar maatwerkregeling te gaan. Hierdoor vragen de uitvoeringsorganisaties te veel van kwetsbare burgers, waardoor de kans bestaat dat deze burgers niet de juiste hulp krijgen.
• Bestaansminimum
  Alle drie de uitvoeringsorganisaties houden bij maatwerkregelingen te weinig rekening met het bestaansminimum. Bij het CAK en het CJIB wordt door een gebrek aan afspraken en duidelijke werkinstructies het bestaansminimum niet genoeg in acht genomen. De Belastingdienst blijkt geen rekening te houden met het feit dat mensen meerdere schuldeisers kunnen hebben. Burgers kunnen dan wel hun schulden aan de Belastingdienst betalen, maar dreigen opnieuw in de schulden te komen wanneer ze te weinig hebben om van rond te komen.

De Algemene Rekenkamer concludeert dat de maatwerkregelingen van de drie uitvoeringsorganisaties onvoldoende effectief is. Dit is zorgelijk, omdat deze regelingen juist bedoeld zijn om kwetsbare burgers te ondersteunen. Het onderzoek benadrukt het belang van eenvoud en eenduidigheid voor de burger. Zo heeft elke instantie een andere werkwijze en worden er veel documenten opgevraagd. Het aanbieden van één schuldenoverzicht vanuit het Rijk wordt als voorbeeld genoemd om meer eenvoud en eenduidigheid te creëren voor de burger.