De werking en effectiviteit van verzuimboetes

Verzuimboetes zijn een handhavingsinstrument dat door de Belastingdienst gehanteerd kan worden wanneer burgers en ondernemers niet of niet tijdig, dan wel onjuist of onvolledig aangifte doen, niet of niet tijdig de verschuldigde belasting betalen of niet voldoen aan bepaalde informatieverplichtingen. Om ervoor te zorgen dat het verzuimboetebeleid op termijn zo kan worden ingericht dat het recht doet aan zowel het algemene belang van de samenleving als het individuele belang van de belastingplichtige, is het belangrijk om inzicht te hebben in hoe effectief het opleggen van verzuimboetes is en hoe deze effectiviteit vergroot zou kunnen worden. In deze literatuurstudie wordt daarom onderzocht wat het  algemene en specifieke preventie effect van (communiceren over) het opleggen van verzuimboetes is en wat het effect van de timing van het (communiceren over het) opleggen van verzuimboetes is.

Algemene preventie

Het informeren van alle belastingplichtigen over het bestaan van verzuimboetes kan een effectieve manier zijn om belasting-gehoorzaamheid in de gehele samenleving te verhogen. Echter is het belangrijk dat er geen overmatig beroep wordt gedaan op (communiceren) over het opleggen van verzuimboetes als handhavingsinstrument. Welwillende belastingplichtigen kunnen zich hierdoor onterecht aangesproken voelen en daardoor hun vertrouwen in de overheid verliezen.

Specifieke preventie

Er zijn verschillende soorten specifieke preventie, zoals het daadwerkelijk opleggen van een verzuimboete, boete benadrukking, het aanbieden en versimpelen van hulp en het bieden van gedetailleerde informatie over boetes. Een verzuimboete opleggen of een boete benadrukken kunnen effectieve interventies zijn om belasting-gehoorzaamheid te verhogen. Een combinatie van afschrikking met hulp en/of versimpeling is hierbij mogelijk het meest kansrijk omdat hiermee aan belastingplichtigen een handelsperspectief wordt aangereikt. Het geven van concrete, gedetailleerde informatie over de boete in de preventieve aankondiging is hierbij mogelijk meer effectief dan het geven van algemene informatie over de boete.

Timing

Het vroegtijdig in het verzuimproces aankondigen of opleggen van (voorwaardelijke) verzuimboetes zou effectief kunnen zijn in het voorkomen van verzuim en het verhogen van belasting-gehoorzaamheid. Echter is er nog geen eenduidig antwoord te geven over wat de langetermijneffecten zijn van het vroegtijdig aankondigen op opleggen van (voorwaardelijke) verzuimboetes.

Hoogte boete

Het aanpassen van een verzuimboete op het inkomen van de belastingplichtige zou een middel kunnen zijn op belasting-gehoorzaamheid te vergroten. Het is echter lastig om de optimale hoogte van een verzuimboete te bepalen, mede doordat de waargenomen proportionaliteit en rechtvaardigheid van een boete waarschijnlijk mede bepaald worden door de onderliggende redenen van verzuim, welke kunnen wisselen tussen belastingplichtigen.