Wat werkt bij implementatie van sociale interventies

Als je een nieuwe aanpak of methode op een goede manier implementeert, is deze veel effectiever. Implementatie verloopt stapsgewijs. Daarbij heeft elke fase een eigen doel. Om dat doel te bereiken, moet je steeds rekening houden met factoren die de implementatie kunnen beïnvloeden. Binnen het sociale domein neemt het aantal goed doordachte interventies toe. Dit kan bijvoorbeeld een nieuwe richtlijn, werkwijze of methode zijn. Movisie onderzocht wat nodig is om zulke sociale interventies succesvol en duurzaam te implementeren. Zie hier ook de infograpic die hoort bij dit dossier.

Implementatie gaat over wat je moet doen om een vernieuwing of verandering in te voeren. Dit is een proces dat uit een aantal stappen bestaat. Een interventie wordt ontwikkeld, getest, op kleine schaal toegepast en ingevoerd. Daarna kun je de interventie verspreiden en gaan ook mensen op andere locaties of in andere organisaties ermee werken. Tot slot kun je de interventie verder ontwikkelen voor bijvoorbeeld specifieke doelgroepen. 

Veel interventies blijven liggen

In de praktijk is het alleen lastig om interventies succesvol te verspreiden en te implementeren:

• Vaak is sprake van een projectsubsidie. Er is geld voor de ontwikkeling en de testfase, maar niet voor de verspreiding en implementatie.
• Vaak denken ontwikkelaars van een nieuwe aanpak dat het ‘product’ zichzelf verkoopt en zelf zijn weg vindt naar de eindgebruikers. Maar implementatie gaat niet vanzelf.
• Veel organisaties weten niet hoe ze interventies goed en planmatig kunnen implementeren.

Als je interventies goed implementeert, zijn ze 2 tot 12 keer effectiever

Het implementatieproces bestaat uit 5 fasen 

Implementatie is een proces dat je in 5 fasen kunt opdelen. Elke fase heeft een eigen doel, en het is belangrijk om de juiste activiteiten in de juiste fase in te zetten.

1. Oriëntatiefase: vertel gebruikers over de interventie, kweek interesse en betrokkenheid.
2. Inzichtfase: leg de gebruikers uit wat de interventie inhoudt en zorg voor draagvlak.
3. Acceptatiefase: zorg dat gebruikers met de interventie willen werken. Zorg dat ze positief tegenover de verandering staan.
4. Veranderingsfase: zorg dat gebruikers met de interventie gaan werken en zo snel mogelijk een positief effect van de interventie ervaren.
5. Behoud van verandering: zorg dat gebruikers met de interventie blijven werken. De interventie moet onderdeel worden van de dagelijkse praktijk.

Factoren die de implementatie beïnvloeden

Niet alleen je eigen acties bepalen of de implementatie succesvol verloopt. Een aantal factoren kan de implementatie vertragen of versnellen. Deze factoren hangen samen met de interventie, de organisatie, de gebruikers en met de politieke en maatschappelijke situatie.

De interventie

• Professionals nemen een interventie eerder over als zij de voordelen ervan inzien. Voor zichzelf, voor de doelgroep (cliënten en burgers) of voor de organisatie.
• Het is makkelijker een interventie in te voeren als deze aansluit bij de behoeften van de professional, zijn normen en waarden en zijn manier van werken.
• Een eenvoudige interventie is makkelijker te verspreiden dan een complexe verandering.
• Het werkt stimulerend als professionals de ruimte krijgen voor lokale aanpassingen.

De organisatie

• Is er genoeg geld, personeel en tijd, en zijn er voldoende materiële voorzieningen?
• Staat het management achter de interventie? Heeft het de interventie bijvoorbeeld opgenomen in het beleid?
• Succesvolle implementatie vraagt om sterk leiderschap. Daarom is het goed als de organisatie een coördinator of implementatieteam benoemt.
• De implementatie verloopt soepeler als mensen gewend zijn aan veranderingen.

De gebruikers

• Implementatie is makkelijker als de gebruiker voldoende kennis en vaardigheden heeft.
• Positieve verwachtingen van de interventie zorgen voor een positieve houding bij de gebruikers. Zij zullen dan minder weerstand hebben tegen de nieuwe aanpak of methode.
• Iemand zal een interventie sneller accepteren als bijvoorbeeld collega’s er enthousiast over zijn.
• Een interventie betekent meestal een verandering in de manier van werken; de ene professional staat meer open voor verandering dan de andere.

De politiek-maatschappelijke situatie 

• Je kunt een interventie sneller implementeren als deze past binnen bestaande wet- en regelgeving. Er hoeft dan geen nieuw beleid voor te komen.
• Je hebt politieke en financiële steun nodig om interventies op grote schaal te kunnen implementeren. Daarbij is de financiering vaak afhankelijk van het landelijke beleid.
• Door bezuinigingen kan er minder tijd en geld zijn om nieuwe interventies te onderzoeken.

Succesvol eindresultaat

Je kunt op verschillende manieren het succes van de implementatie bepalen. Zo kun je kijken of de gebruikers de interventie uitvoeren zoals bedoeld. Je kunt ook kijken of het resultaat voor de einddoelgroep is behaald. Tot slot kan je kijken of er sprake is van duurzame implementatie. Dus is de interventie onderdeel geworden van de dagelijkse praktijk?