Ervaringsdeskundigen inzetten bij de aanpak van armoede

Er is steeds meer belangstelling om ervaringsdeskundigen in te zetten bij de aanpak van armoede en schulden. Bijvoorbeeld om het zelfvertrouwen van cliënten te vergroten en hulpverleners te adviseren over hun aanpak. Maar het is niet duidelijk of ervaringsdeskundigheid inzetten werkt.

Een ervaringsdeskundige zet zijn ervaring in om anderen te ondersteunen. Zijn ervaringskennis moet breder zijn dan zijn eigen verhaal. Daarom is het belangrijk dat hij van een afstandje naar zijn ervaringen kan kijken en erover heeft gesproken met anderen, waaronder lotgenoten.

De rol van ervaringsdeskundigen verschilt in de praktijk. Ze zijn voorlichter of docent, adviseren beleidsmakers en hulpverleners of fungeren als ‘maatje’ voor mensen met dezelfde soort problemen. Soms werken ze ook als hulpverlener, bijvoorbeeld in de ggz, de verslavingszorg of de maatschappelijke opvang.

De lastige positie van ervaringsdeskundigen

De positie van de ervaringsdeskundige is vaak lastig. Daar zijn verschillende oorzaken voor, zoals:

• kritische rol: een ervaringsdeskundige wijst beleidsmakers en hulpverleners op wat er mis is en wat er beter moet;
• onduidelijkheid over de taken en verantwoordelijkheden van de ervaringsdeskundigen;
• professionals nemen een ervaringsdeskundige niet altijd serieus omdat hij geen opleiding en werkervaring heeft;
• een ervaringsdeskundige krijgt niet altijd betaald voor zijn werk, en als hij wel betaald krijgt is dat meestal weinig; 
• de ervaringsdeskundige kan in een spagaat belanden: aan de ene kant is hij ‘bondgenoot’ van de professional, maar aan de andere kant is hij er voor de cliënt. 

Wat kunnen ervaringsdeskundigen voor cliënten betekenen?

Ervaringsdeskundigen kunnen bijvoorbeeld helpen om cliënten meer zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde te geven. Ook kunnen ze helpen om het sociale netwerk van de cliënt uit te breiden. 

Dit zijn zaken die alles te maken hebben met armoede en schulden. Mensen die in armoede leven of schulden hebben, hebben meestal niet alleen financiële problemen. Vaak zijn ze ook laagopgeleid, hebben lichamelijke of psychische klachten, of hun relatie met familie of hulpverleners is verstoord. 

Verder voelen veel mensen in deze situatie zich meestal machteloos, doordat ze voor hun idee weinig aan hun situatie kunnen veranderen. Daardoor daalt hun eigenwaarde.

Ervaringsdeskundigen kunnen cliënten helpen om weer vertrouwen te krijgen in hun eigen kracht en mogelijkheden. Om vervolgens die kracht te gebruiken en verder te ontwikkelen (empowerment). 

Ervaringsdeskundigen weten wat er speelt en staan op die manier dicht bij de cliënt; ze kunnen hoop op vooruitgang, verbetering van de situatie bieden en een rolmodel zijn

– Saskia Keuzenkamp

Werkt de inzet van ervaringsdeskundigen?

De belangstelling voor ervaringsdeskundigheid is groot. Maar er is nauwelijks onderzoek gedaan naar het effect ervan in de ondersteuning van mensen in armoede en schulden. 

Het zou goed zijn als dat onderzoek er wel komt. Dat onderzoek moet niet alleen kijken naar de financieel-economische kant van armoede, maar vooral naar de empowerment van cliënten. Kunnen ervaringsdeskundigen daaraan bijdragen en zo ja, hoe?