Financiële kwetsbaarheid van huishoudens met een aflossingsvrije hypotheek

Dit rapport gaat in op de financiële kwetsbaarheid van huishoudens met een aflossingsvrije hypotheek. In Nederland bestaat bijna de helft van de hypotheekschuld uit hypotheken waarop niet regulier wordt afgelost. Rond 2035 loopt een groot deel van deze hypotheken af, waardoor veel huishoudens op dat moment hun lening moet aflossen of een nieuwe lening moeten afsluiten. Veel van de huizenbezitters zijn tegen die tijd met pensioen, waardoor een deel niet zomaar meer in aanmerking komt voor een nieuwe hypotheek en gedwongen kan zijn om hun huis te verkopen. Dit onderzoek is er op gericht om inzicht te krijgen in het aantal huishouders dat met dit soort financiële kwetsbaarheid te maken zal krijgen.

Resultaten

Er wordt verwacht dat ongeveer 3 tot 6% van de huishoudens met een aflossingsvrije hypotheek gedwongen zal zijn om hun huis te verkopen vanwege de schuld die zij moeten aflossen wanneer zij niet in staat zijn om hun hypotheek opnieuw te financieren. Na de verkoop zal alsnog 1 tot 2% van de huishoudens blijven zitten met een restschuld. Hieruit wordt geconcludeerd dat de problematiek rondom deze huishoudens onder controle kan worden gehouden. Toch wordt de kanttekening gemaakt dat, hoewel het om een laag relatief percentage van de huishoudens gaat, dit niet betekent dat de absolute aantallen te verwaarlozen zijn. Het gaat hier namelijk om 80.000 tot 180.000 huishoudens die hun hypotheek niet kunnen herfinancieren. Naar schatting zullen tot 44.000 huishoudens ná de verkoop van hun woning met een restschuld achterblijven. 
Wanneer er een hevige economische crisis plaats zal vinden nemen de aantallen sterk toe. Bij een heftige en lange economische crisis is 7 tot 9% van de huishoudens niet meer in staat om hun hypotheek te herfinancieren. In dit geval blijft 5% van de huishoudens achter met een restschuld na de verkoop van hun huis. In absolute aantallen gaat het hier om 263.000 huishoudens met herfinancieringsrisico en 147.000 huishoudens die het risico lopen om met een restschuld achter te blijven.  

De financieel kwetsbare huishoudens hebben enkele gemeenschappelijke kenmerken. Het gaat hier om bijvoorbeeld een laag inkomen en een hoge hypotheekschuld. Daarnaast hebben zij ook vaak te maken met relatief hoge consumptieve schulden. Deze schulden hebben op hun beurt ook effect op de financieringslasttoets. Verder lijkt een groot deel van de kwetsbare huishoudens afhankelijk te zijn van een uitkering en zijn ondernemers oververtegenwoordigd. 

Voorkomen van problematiek

Veel van de huishoudens die in de problemen kunnen raken zullen hier pas rond 2035 mee te maken krijgen. 84% van de kwetsbare huishoudens heeft volgens het onderzoek nog 10 jaar (of langer) om te voorkomen dat zij t.z.t. gedwongen zijn om hun huis te moeten verkopen. Zij kunnen hier zelfstandig of samen met hun hypotheekverstrekker naar kijken. 

Het zelfstandig verkleinen van de risico’s blijkt in de praktijk te weinig te gebeuren. Deze risicoverkleining kan in de praktijk worden gebracht door vermogen op te bouwen of vrijwillig af te lossen. Ook kunnen zij bijvoorbeeld consumptieve schulden tijdig aflossen. Op dit moment heeft een gemiddeld huishouden met een volledig aflossingsvrije hypotheek nog maar 20% van de hoofdsom afgelost of gedekt met vermogen. Bij huishoudens die nog maximaal 5 jaar looptijd op hun hypotheek hebben heeft de helft nog 56% of meer van de schuld openstaan. 

Voor sommige huishoudens kan het helpen als zij meer inzicht krijgen in hun toekomstige situatie. Op deze manier zien zij de noodzaak in van meer aflossen. Bij een groot deel van de kwetsbare huishoudens lijkt het echter te gaan om het feit dat zij de financiële slagkracht niet hebben om meer af te lossen. Hun inkomen is simpelweg te laag. 
Een andere suggestie is om aflossingsvrije hypotheken om te zetten naar een hypotheek waarop verplichte aflossing plaatsvindt. Ook kunnen rentelasten worden verlaagt zodat het verschil in rentelasten gebruikt kan worden om af te lossen. Van belang is dat er per huishouden maatwerk wordt geboden zodat bekeken kan worden welke oplossing tot de laagste risico’s leidt.