Financiële problemen bij huishoudens in 2018

In 2018 had 1 op de 5 huishoudens betalingsachterstanden. Dat zijn 1,5 miljoen huishoudens. Bij de helft van hen gaat het om ernstige betalingsproblemen. Het aantal huishoudens met financiële problemen is de afgelopen 3 jaar gelijk gebleven, maar het type betalingsproblemen lijkt te verschuiven.

Het Nibud onderzoekt elke 3 jaar hoe Nederlanders met hun geld omgaan. Voor dit onderzoek hebben 2.558 Nederlanders tussen 18 en 75 jaar een online vragenlijst ingevuld. 

Nederlanders komen makkelijker rond

38% van de huishoudens in Nederland zegt moeilijk rond te komen. Dat is een duidelijke daling: in 2012 en 2015 had nog 45% moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. 

Vooral mensen met een uitkering, alleenstaanden met kinderen en huishoudens met een laag inkomen hebben moeite rond te komen. Enkele redenen zijn: 

• De uitgaven stijgen terwijl de inkomsten gelijk blijven. 
• De vaste lasten zijn te hoog.
• De inkomsten zijn te laag.

Minder mensen lenen en roodstaan

34% van de ondervraagden heeft 1 of meer leningen. In 2015 was dat nog 43%. 

In 2015 hadden mensen met een laag inkomen vaker een lening. Nu zijn dat mensen met een hoog inkomen, 18-35-jarigen, zzp’ers en huishoudens die een gebeurtenis hebben meegemaakt met negatieve financiële gevolgen. 

• 39% van de ondervraagden heeft het afgelopen jaar weleens rood gestaan: 3% wekelijks en 13% maandelijks. Dat zijn er minder dan in 2015. Toen stond 49% af en toe rood: 6% wekelijks en 17% maandelijks. 
• Het aantal ondervraagden dat nooit rood staat, steeg van 36% in 2015 naar 61% in 2018. 

Aantal huishoudens met betalingsproblemen is gelijk gebleven

Net als in 2015 heeft 1 op de 5 huishoudens betalingsproblemen. Bij 11% van de ondervraagden gaat het om lichte betalingsproblemen, denk aan: 

• een enkele keer de huur of hypotheek meer dan 10 dagen te laat betalen;
• regelmatig een aanmaning ontvangen;
• regelmatig geen geld meer kunnen opnemen of niet meer kunnen pinnen;
• regelmatig geen automatische incasso kunnen laten afschrijven; 
• een keer een voorschot op het salaris vragen;
• brieven van een incassobureau of deurwaarder krijgen;
• regelmatig een creditcardschuld hebben van meer dan €500;
• regelmatig een betalingsregeling treffen. 

10% van de ondervraagden heeft ernstige betalingsproblemen. Iemand heeft bijvoorbeeld ernstige betalingsproblemen als: 

• hij weleens is afgesloten van energie;
• er loonbeslag is gelegd op zijn salaris;
• hij regelmatig de huur of hypotheek meer dan 10 dagen te laat heeft betaald;
• hij regelmatig een voorschot op zijn salaris heeft gevraagd;
• hij is aangemeld bij het CAK vanwege betalingsachterstanden bij de zorgverzekeraar.

Ernstige betalingsproblemen komen vooral voor bij mannen, mensen in de leeftijd 18-45 jaar, mensen met kinderen, mensen met een hoog inkomen en huurders. 

Het is voor het eerst dat huishoudens met een hoog inkomen vaker ernstige betalingsproblemen hebben dan die met een middeninkomen. 

Het Nibud vindt het zorgelijk dat zo veel mensen met financiële problemen geen hulp krijgen

Veel mensen maken geen gebruik van hulp

72% van de huishoudens met lichte betalingsproblemen krijgt geen hulp. Bij de ondervraagden met ernstige betalingsproblemen is dat 34%. 

Van die laatste groep kent 50% wel de weg naar de hulporganisaties; 39% procent weet de weg niet, maar zegt die wel te kunnen vinden als dit nodig is. De resterende 11% weet de hulpverlenende organisaties niet te vinden. 

Zorgverzekering het vaakst niet betaald 

Het meest voorkomende betalingsprobleem, is een rekening te laat betalen. Dat gebeurde het afgelopen jaar bij 32% van de ondervraagden. Dat is een stijging ten opzichte van 2015: toen gebeurde dat bij 26%. 

Mensen betalen vooral de zorgverzekering te laat (29%), daarna de energierekening (19%), op de voet gevolgd door de huur of hypotheek (19%). Het is opvallend dat deelnemers dezelfde top 3 noemen bij de vraag welke rekening ze bij achterstanden als eerste nog wél zouden betalen. 

Mensen met een betalingsachterstand proberen eerst te bezuinigen of gebruiken hun spaargeld om een rekening te betalen. Daarna staan ze rood of lenen ze geld bij vrienden of familie om de achterstand in te halen. 

Mensen die het afgelopen jaar een scheiding hebben meegemaakt, werkloos of arbeidsongeschikt zijn geworden, hebben het het zwaarst

Eerder in de problemen na een life event

Als iemand een life event (belangrijke gebeurtenis in het leven) meemaakt, is de kans op financiële problemen groter. 

Wie het afgelopen jaar is gescheiden, zijn baan heeft verloren, arbeidsongeschikt is geraakt of een baan kreeg met minder inkomsten, blijkt vaker dan anderen: 

• moeilijk rond te komen; 
• (ernstige) betalingsproblemen te hebben; 
• maandelijks rood te staan; 
• rekeningen (regelmatig) te laat te hebben betaald in het afgelopen jaar. 

Het Nibud roept op tot meer bewustwording en betere signalering

Het Nibud vindt het zorgelijk dat zoveel mensen met financiële problemen geen hulp krijgen. 

Het instituut roept daarom gemeenten, bedrijven en werkgevers op om nog meer aandacht te geven aan vroegsignalering. Ook kunnen zij mensen in risicosituaties stimuleren om gebruik te maken van de aangeboden hulp.

Uit dit onderzoek blijkt namelijk dat achterstanden op bepaalde rekeningen, life events en bepaalde groepen (alleenstaand met kinderen, uitkeringsgerechtigden) belangrijke aanwijzingen zijn voor het risico op financiële problemen.

Daarnaast moeten mensen beter beseffen wanneer hun financiële problemen zo ernstig zijn dat ze er zonder hulp niet uitkomen 

Het taboe om hulp te vragen moet de wereld uit, en hulp moet voor iedereen toegankelijk zijn.