Financiële zelfredzaamheid in Amsterdam Nieuw-West

Onderzoek naar financieel gedrag onder bewoners van Amsterdam Nieuw-West. Hoe is de financiële zelfredzaamheid van arme huishoudens in dit stadsdeel en hoe kun je die vergroten?

Draagt het aanleren van financiële en administratieve vaardigheden aan arme huishoudens in Amsterdam Nieuw-West bij aan een gezondere financiële situatie? Armoede en schulden zijn in dit stadsdeel een groot probleem. Gebrekkige financiële en administratieve vaardigheden van de bewoners zijn daar vaak (ook) een oorzaak voor. Er zijn veel projecten in Nieuw-West die bewoners ondersteunen om beter om te gaan met geld. Deels sluiten deze projecten aan op de behoeftes van de bewoners, maar er zijn ook problemen waarvoor zij nog nergens terecht kunnen. Of waarvan onduidelijk is welke organisatie dit kan  oppakken. Wat zijn momenteel de feiten en cijfers van financieel gedrag in Nieuw-West en wat zijn de conclusies?

Te weinig besef van eigen problemen

Voor de meeste mensen is het bijhouden van hun administratie en financiën geen hobby. De grootste zorg over financieel gedrag is het feit dat bewoners soms niet beseffen dat zij bepaalde problemen hebben. 70% van de bewoners geeft aan dat zij hun geldzaken goed op orde hebben. Toch zien we dat 48% in het afgelopen jaar betaalachterstanden had of een lening is aangegaan en dat 40% geen geld achter de hand heeft voor onverwachte uitgaven. Deze bewoners lopen een groot risico om in de financiële problemen te komen.

Als iemand geen urgentie voelt om financiële problemen aan te pakken, dan zal hij zelf geen actie ondernemen. Voor hulpverleners is een proactieve houding dus noodzakelijk. Ze moeten in actie komen voordat het te laat is. Maar de projecten in dit onderzoek  zijn juist allemaal reactief van aard of werken alleen outreachend als er al problemen zijn.

Proactieve ondersteuning nodig

63% van de deelnemers aan het onderzoek ontvangt weleens een onverwachte rekening. Dat hoeft niet meteen tot problemen te leiden. Maar als iemand ook weinig spaargeld heeft, kan zo’n rekening een risico vormen. Het gaat vaak om aanslagen van de Belastingdienst. De oorzaak is vaak dat bewoners hun inkomen verkeerd inschatten of doorgeven, of dat er te weinig belasting wordt ingehouden. Daarom is proactieve ondersteuning nodig:  je moet bewoners helpen voordat er problemen ontstaan. Want ze zijn zich niet bewust dat zij iets verkeerd doorgeven. Een andere mogelijke oplossing is ondersteuning bij het opbouwen van reserves om onverwachte rekeningen te kunnen betalen.

Geen algemene financiële training

Sowieso valt op dat er nauwelijks preventieve projecten zijn die zich richten op goed omgaan met geld. Het is nu vooral: u vraagt, wij draaien. Veel organisaties beantwoorden vragen van bewoners, maar hebben geen totaalprogramma om hun financiële zelfredzaamheid te vergroten. Bewoners kunnen bijvoorbeeld terecht met vragen over de inhoud van een brief, maar er is geen speciaal programma dat gericht is op het overzichtelijk maken en houden van je administratie.

Een vijfde van de bewoners krijgt momenteel hulp van vrienden, familie of kennissen. Het is mooi om te zien dat het informele netwerk zoveel steun kan bieden. Je zou de financiële zelfredzaamheid van bewoners kunnen versterken door aansluiting te zoeken op deze informele hulp. Mensen durven nog lang niet altijd om hulp te vragen, ook niet binnen hun eigen netwerk. Daarnaast is er nu geen enkele controle op de hulp die de bewoners ontvangen. Door je op het informele netwerk te richten en dat te versterken, bereik je misschien meer.

Financiële zelfredzaamheid op de lange termijn

Concluderend: er zijn veel goede projecten in Amsterdam Nieuw-West. Zeker voor bewoners met een specifieke vraag zijn er diverse instanties die ondersteuning bieden. Maar het kan beter, vooral om de financiële zelfredzaamheid te vergroten en te behouden. Ook is er behoefte aan preventie: 1 op de 10 mensen heeft behoefte aan ondersteuning, maar ontvangt die nog niet.

Opbouw rapport

Elk hoofdstuk van dit rapport start met een casus van een fictieve bewoner in Nieuw-West die financiële ondersteuning nodig heeft. Elke casus is gebaseerd op echte vragen van bewoners, die tijdens het onderzoek naar voren zijn gekomen. Vervolgens staat erbij welk ondersteuningsaanbod in Nieuw-West aansluit bij dit probleem, dus waar deze bewoner hulp kan krijgen. Elk hoofdstuk sluit af met een aantal relevante cijfers uit het onderzoek naar financieel gedrag onder bewoners.
 
Dit onderzoek is onderdeel van het Fieldlab-project van stadsdeel Nieuw-West van de gemeente Amsterdam. Een project dat zich richt op de bevordering van gezond financieel gedrag door mensen financiële en administratieve vaardigheden aan te leren. Denk aan middelen zoals budgettrainingen, het gebruik van online tools die mensen bewust maken van hun (financiële) rechten, en het netwerk betrekken bij het aanleren van vaardigheden.