Geld opzij zetten makkelijker maken

Huishoudens zonder spaargeld komen eerder in de financiële problemen. Het Nibud noemt een aantal manieren om automatisch sparen te stimuleren.

2,5 miljoen Nederlandse huishoudens hebben te weinig spaargeld. Deze huishoudens hebben veel vaker betalingsproblemen en komen eerder in de (financiële) problemen. Bijvoorbeeld als de wasmachine kapot gaat of als iemand het eigen risico moet betalen. 

Volgens het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) heeft het geen zin om harder te roepen dat sparen belangrijk is. Nederlanders vinden spaargeld al belangrijker dan de mensen in landen om ons heen. Zorg liever dat sparen automatisch en ongemerkt gaat. 

Wil je dat meer huishoudens geld opzij leggen, dan moet je ongemerkt en automatisch sparen stimuleren. Alleen zo kun je het aantal mensen met geldproblemen terugdringen.

Waarom spaart niet iedereen structureel?

Huishoudens met lage inkomens kunnen voor hun gevoel niets missen. Ook kunnen mensen niet altijd de verleiding weerstaan om iets te kopen. 

Bovendien denken mensen bij sparen vaak aan grote bedragen, maar je kunt ook kleine bedragen sparen. Zorg dat dit ongemerkt en automatisch gebeurt. Kleinere bedragen missen we minder snel dan grotere bedragen. 

Verder was de rente voor sommige mensen een extra prikkel om te sparen. Nu de spaarrente bijna 0 is, is die prikkel verdwenen.

Anders tegen sparen aankijken

Het gevolg: veel mensen zetten alleen geld opzij dat ‘over’ is en zien sparen als ‘iets voor later’. Je kunt niet verwachten dat mensen uit zichzelf meer gaan sparen. De maatschappij moet mensen daarom helpen en sparen op een andere manier neerzetten (framen):

• maak van sparen een vaste maandelijkse uitgave;
• koppel sparen aan het hier en nu: leg uit dat sparen ervoor zorgt dat grotere uitgaven nu geen probleem zijn, ook als je die niet kunt betalen van je salaris of uitkering.

Bij automatisch sparen wordt geld opzij zetten een vaste last, net als de huur of de energierekening

Het Nibud noemt in dit visiedocument een aantal manieren waarop ook mensen met een laag inkomen een buffer kunnen opbouwen.

1. Vooruitbetalen in plaats van achteraf betalen

Veel aankopen kun je achteraf betalen. Het Nibud wil van ‘kopen op afbetaling’ naar ‘kopen op vooruitbetaling’. Dan betalen mensen in maandelijkse termijnen vooruit en leggen ze geld opzij voor de aankoop zonder het idee te hebben dat ze sparen. 

Bij sommige zorgverzekeraars kunnen klanten het eigen risico maandelijks vooraf betalen. Dit is een goed voorbeeld van consumenten beschermen tegen grote, onverwachte uitgaven. 

Wat je ook kunt doen:

• Geef mensen de mogelijkheid om bij aankoop van bijvoorbeeld een telefoon of auto direct een spaarrekening te openen. Elke maand betaal je een klein bedrag voor dit potje voor reparatie of vervanging. 
• Verhoog de maandelijkse hypotheek met een bedrag voor het onderhoud van het huis. Zo ontstaat bijna ongemerkt een potje voor onderhoud.

2. Sparen via werkgever of uitkeringsinstantie

Werkgevers en uitkeringsinstanties kunnen een bedrag inhouden van het salaris of de uitkering. Mensen krijgen dat geld niet in handen en daardoor missen ze het ook niet. Dit geld komt op een aparte spaarrekening te staan.

Dit werkt het beste als dit de standaardoptie is: geld opzij zetten als norm, en zelf actie moeten ondernemen als je dat niet wilt. 

3. Automatisch sparen makkelijker maken

Mensen geven geld van een spaarrekening minder snel uit dan contant geld of geld van een betaalrekening. Daarom wil het Nibud dat iedereen een spaarrekening krijgt. 

17% van de Nederlanders heeft geen spaarrekening 

Bij de meeste banken kun je automatisch sparen. Je geeft aan welk bedrag je elke maand wilt overschrijven naar je spaarrekening. Banken kunnen dit laagdrempeliger maken met een opvallende ‘automatische spaarknop’ in de online bankomgeving.

4. Eenvoudig kleine bedragen sparen 

Omdat mensen soms het gevoel hebben dat ze het geld niet kunnen missen, is het goed als je kleine bedragen kunt sparen. Pinsparen is hier een goed voorbeeld van: de bank rondt elk pinbedrag naar boven af en boekt het kleine extra bedrag over naar de spaarrekening. 

Er lopen ook experimenten waarbij banken bij elke pinbetaling 1%, 5% of 10% van het aankoopbedrag op een spaarrekening zetten. 

Sparen gaat op deze manier langzaam. Maar het is een begin, en dit kan iemand het vertrouwen geven dat ook hij kan sparen. 

5. Lokale lasten eerder kwijtschelden

Mensen met spaargeld komen niet in aanmerking voor kwijtschelding van de gemeentelijke heffingen en waterschapslasten. De vermogensvrijstelling voor een bijstandsuitkering en voor toeslagen ligt hoger. Trek deze vrijstellingen gelijk. 

Als mensen kwijtschelding mislopen omdat ze sparen, krijgen ze het gevoel dat sparen geen zin heeft

Als meer mensen sparen, zullen minder mensen bijzondere bijstand aanvragen, bijvoorbeeld voor een koelkast of wasmachine. 

6. Sparen aan een loterij koppelen

Je kunt sparen koppelen aan een loterij. Dat kan op 2 manieren:

1. een deel van de inleg gaat automatisch naar de spaarrekening van de deelnemer; 
2. mensen maken met hun spaarrekening kans op een prijs. 

Mensen die erg gericht zijn op de korte termijn, sparen niet. Deze mensen kun je met een loterij misschien tot sparen verleiden; ze denken dan aan de prijs die ze nu kunnen winnen. Sparen is bijzaak en gaat bijna ongemerkt.