GO tegen gezinsarmoede

Het GO-team in Mechelen pakt kinder- en gezinsarmoede op een eigen, vernieuwende manier aan. Het team geeft intensieve begeleiding aan gezinnen die leven onder armoedige, vaak gevaarlijke omstandigheden. Het GO-team werkt samen met politie, basisscholen en Kind & Gezin.

In het Belgische Mechelen krijgen de kwetsbaarste gezinnen sinds 2014 hulp van het GO-team. GO staat voor gezinsondersteuning. Aanleiding waren de armoedige, vaak gevaarlijke omstandigheden waaronder deze gezinnen leefden. Ze kregen wel hulp, maar de hulpverleners werkten te veel langs elkaar heen.

Bijna alle gezinnen die het team begeleidt, hebben ernstige financiële problemen. Daarnaast hebben ze vaak ook andere problemen, bijvoorbeeld op sociaal gebied, gezondheidsproblemen of leerproblemen.

Doorverwijzing naar het GO-team

Het GO-team is onderdeel van het Sociaal Huis in Mechelen. Hier werken 27 organisaties samen en kan iedereen aankloppen met zijn vragen. Het GO-team komt pas in actie als politie, Kind & Gezin of basisscholen daar om vragen.

Gezinnen geven niet altijd meteen toestemming voor de begeleiding. De doorverwijzer benadrukt dan dat begeleiding vrijwillig is en dat gezinnen zelf beslissen welke hulp ze willen. Maar het gezin krijgt ook te horen dat, als ze hulp weigeren, andere instanties zullen aankloppen met een minder vrijblijvend aanbod.

Het gaat erom de leefwereld van ouders en kinderen te verruimen. Nu leven de gezinnen in hun eigen wereld. Ze zijn afgesloten van de samenleving .

Gezinsbegeleider GO-team

Het GO-team bestaat uit 7 gezinsbegeleiders met een verschillende achtergrond: maatschappelijk werkers, sociaal-cultureel werkers en een sociaal verpleegkundige. Samen hebben ze een grote praktische kennis van de sociale kaart.

Het GO-team krijgt ook ondersteuning vanuit een backoffice. Zo beheert de dienst Schuldbemiddeling het budget van de gezinnen. De dienst betaalt de rekeningen en maakt afspraken met schuldeisers. De communicatie loopt via de begeleider van het GO-team.

Ook werkt het team samen met andere organisaties. De gezinsbegeleiders proberen daarbij de regierol te houden, maar dat lukt niet altijd. Dat komt doordat gespecialiseerde hulpverleners niet altijd informatie willen delen vanwege hun beroepsgeheim.

Brede, oplossingsgerichte, intensieve en langdurige begeleiding

Bij het GO-team gaat het om thuisbegeleiding, dus om begeleiding in de vertrouwde omgeving. De hulp start vanuit vragen die de ouders stellen. Meestal zijn dat praktische vragen over bijvoorbeeld een uitkering of tegemoetkoming aanvragen, een geschikte woning zoeken of de kinderen helpen met hun huiswerk.

Pas als de ouders de gezinsbegeleider voldoende vertrouwen, stellen ouders ook meer persoonlijke vragen. Ze vragen de gezinsbegeleider mee naar een oudergesprek op school of een gesprek met de ex-partner over de omgangsregeling van de kinderen.

Het GO-team gaat altijd uit van respect voor de hulpvrager en accepteert ieders anders-zijn

De gezinnen die het GO-team begeleidt, hebben vaak al veel tegenslagen gehad. Door intensieve en integrale bemoeizorg, gericht op de eigen kracht van mensen, krijgen de gezinnen weer beetje bij beetje vertrouwen in zichzelf en in de maatschappij.

De gezinsbegeleiders van het GO-team hebben een lage caseload

Een gezinsbegeleider begeleidt maximaal 5 tot 6 gezinnen die via de politie zijn aangemeld. Dit zijn namelijk vaak gezinnen met meerdere problemen op verschillende terreinen. Bij gezinnen die via Kind & Gezin of een basisschool worden aangemeld, is de problematiek meestal minder groot. Dan kan een begeleider meer dan 6 gezinnen tegelijk helpen.

Een teamcoördinator ondersteunt de gezinsbegeleiders. Zij kijkt hoe de teamleden hun competenties kunnen versterken, bijvoorbeeld door nascholing. Ook zorgt de coördinator ervoor dat binnen het team de kennis over de wetgeving, de sociale kaart en voorzieningen actueel blijft. De gezinsbegeleiders krijgen daarnaast, als ze dat willen, externe supervisie en individuele coaching.

Maatbudgetten en gedelegeerde beslissingen

Het GO-team moet snel en doeltreffend op problemen kunnen reageren, want als gezinnen snel resultaat zien, kun je makkelijker hun vertrouwen winnen. Daarom beschikken de gezinsbegeleiders over een ‘maatbudget’ voor dringende aankopen. Dat is 2000 euro voor een gezin dat wordt aangemeld via de politie. Voor de andere gezinnen is het 300 euro.

Dit geld is alleen bedoeld voor aankopen die nodig zijn om de leefomgeving van de kinderen te verbeteren. Bijvoorbeeld de huur van een afvalcontainer, de aankoop van meubelen, luizenshampoo, medicijnen, een bril, kleding of schoenen, de kosten voor de tandarts of een busabonnement. Het budget wordt niet aan de gezinnen zelf uitgekeerd. Op basis van zogeheten gedelegeerde beslissingen kan de gezinsbegeleider het budget naar eigen inzicht inzetten.

Minimale administratie en verslaglegging

Door de maatbudgetten en gedelegeerde beslissingen zijn de gezinsbegeleiders weinig tijd kwijt aan verslaglegging. De rapportage is vooral bedoeld als geheugensteuntje voor de begeleider zelf. En natuurlijk moet een collega de begeleiding kunnen overnemen bij vakantie of ziekte.

We stappen in het gezin zonder kader of een bepaald handelingsplan. We vertrekken vanuit wat gezinnen ons aanreiken 

Gezinsbegeleider GO-team

Wat maakt het GO-team zo succesvol?

1. De gezinsbegeleiders zijn competent. Begeleiders beschrijven zichzelf als gedreven doorzetters, hulpvaardig, creatief en empathisch. Een succesvolle gezinsbegeleider heeft ervaring met de sociale kaart, ziet mensen als mensen, heeft vertrouwen in mensen, wil ze nieuwe kansen geven en kan ’s avonds de deur achter zich dichttrekken.

2. Het GO-team baseert zich op wetenschappelijke inzichten en effectieve principes. De gezinsbegeleiders richten zich op de eigen kracht van mensen. De begeleiders zeggen dat hun succes onder andere komt doordat de begeleiding zo intensief is en dat een gezin een band opbouwt met de gezinsbegeleider. Daarbij hebben de begeleiders respect voor de autonomie en eigenheid van de hulpvrager, vanuit het geloof in de talenten en goede eigenschappen van mensen. Tegelijk maken ze gebruik van alle sociale voorzieningen die er zijn zodat de kinderen krijgen wat ze nodig hebben.

3. De manier waarop alles rond het team is georganiseerd. De gezinsbegeleiders noemen onder andere de zorgvuldige werving van gezinsbegeleiders, de ondersteuning door de teamcoördinator en de supervisie en coaching. Ook kunnen ze niet zonder het grote politieke draagvlak en de hulp van en samenwerking met andere diensten in het Sociaal Huis. Tot slot gaat het ook om hele praktische zaken als de lage caseload en beperkte administratie, het maatbudget en de flexibele uren en taakinhoud.

Bij bijna alle gezinnen verbetert de leefsituatie

De helft van de gezinnen zien verbetering op 3 of meer terreinen. De grootste verbeteringen zijn te zien op het gebied van schulden, wonen, de zorg voor kinderen, veiligheid en hun sociale netwerk. De gezinnen zelf schrijven de verbeteringen vooral toe aan de vasthoudende, oplossingsgerichte aanpak van de gezinsondersteuners.

De verbeteringen zijn meestal niet spectaculair, maar dat was ook niet te verwachten: de gezinnen hebben ernstige problemen op vele terreinen. Het kost tijd om ze te helpen, zeker als de problemen structureel zijn. Vooral bij gezinnen met grote financiële problemen gaat het langzaam.

Het is bekend dat langdurig geldtekort alle aandacht opslokt (de zogeheten schaarste-theorie). Daardoor zijn mensen minder productief en hebben ze minder zelfcontrole. Gezinnen die al bekend waren bij maatschappelijk werk voordat de politie ze aanmeldde bij het GO-team, hebben veel vaker budgetbeheer nodig dan gezinnen die worden doorverwezen door basisscholen of Kind & Gezin. Ook dit kan een gevolg zijn van de schaarste. Door het lage leefgeld dat gezinnen in schuldbemiddeling ontvangen, hebben ouders en kinderen lange tijd geen toegang tot het maatschappelijke leven. Dit leidt tot frustratie, verlies van zelfcontrole en dit verergert de situatie nog verder.

Zolang structurele maatschappelijke problemen zoals een te laag minimum inkomen of te hoge woonlasten niet worden opgelost, kunnen ook goede hulpverleners onvoldoende vooruitgang boeken

Succesvolle aanpak van schulden

Bijna 2 op de 3 gezinnen die het GO-team begeleidt, hebben bij de start van de begeleiding schulden die ze niet of niet regelmatig aflossen. Bij de helft van de gezinnen verbeterde de situatie op dit gebied. Geen enkel gezin ging erop achteruit.

Het aantal gezinnen dat niet of niet regelmatig schulden afbetaalde en geen of weinig zicht had op de inkomsten en uitgaven, is na de begeleiding gedaald van 64% naar 25%. Het aantal gezinnen dat alle schulden afbetaalt, is na begeleiding van het GO-team gestegen van 21% naar 48%.

De samenwerking werkt

De doorverwijzing van gezinnen naar het GO-team ervaren alle partijen als positief. De resultaten van de gezinsbegeleiders zijn veel beter dan de hulp die deze kwetsbare gezinnen vóór 2014 kregen. Door de onderlinge samenwerking is er ook echt sprake van integrale hulpverlening. Bovendien houdt bijvoorbeeld de Mechelse politie meer tijd en middelen over voor andere zaken. En zo verdient het GO-team zichzelf dubbel en dwars terug.