In balans: Samen op weg naar een financieel gezond Nederland

Deloitte heeft samen met de Universiteit Leiden, ING en het Nibud een onderzoek uitgevoerd naar de financiële gezondheid van Nederlandse huishoudens. Uit het onderzoek blijkt dat ongeveer 75 procent van de huishoudens hun financiële situatie niet volledig op orde heeft. De belangrijkste bevindingen omvatten dat een op de tien huishoudens niet genoeg inkomen heeft om rond te komen, en dat de helft van de huishoudens consumptieve schulden heeft. Verder zijn mannen financieel gezonder dan vrouwen, en zijn de drie grootste steden financieel het meest ongezond.

Resultaten

Om de financiële gezondheid van Nederlandse huishoudens te kunnen onderzoeken is hen gevraagd om aan te geven hoe zij hun eigen situatie, houding en gevoel inschatten op het gebied van uitgaven, sparen, lenen en planning. Daarnaast zijn de huishoudens ook bevraagd over hun financiële kennis en hun algehele financiële houding. Hieruit is naar voren gekomen dat ongeveer 75 procent van de Nederlandse huishoudens de financiële situatie nog niet helemaal op orde heeft.

Verder laat het onderzoeksrapport de volgende uitkomsten zien:

• Ongeveer één op de tien huishoudens heeft niet genoeg inkomen om rond te komen. De helft van deze groep maakt hierdoor schulden, of heeft al schulden. De andere helft maakt gebruik van spaargeld om toch rond te komen.
• Meer dan 66 procent van de huishoudens heeft aan het eind van de maand geld over.
• Meer dan 50 procent van de Nederlandse huishoudens kan het inkomen voor het komende jaar (of langer) voorspellen. Daar staat tegenover dat 15 procent van de huishoudens het inkomen slechts voor de komende zes maanden kan voorspellen. Voor 8 procent geldt dat zij het inkomen voor 3 maanden kunnen voorspellen, terwijl 11 procent het inkomen helemaal niet kan voorspellen.
• Ongeveer 33 procent van de huishoudens heeft er moeite mee om op tijd alle rekeningen te betalen. Daarnaast is het voor 12 procent van de huishoudens moeilijk om in hun levensonderhoud te voorzien.
• De helft van de Nederlandse huishoudens heeft consumptieve schulden. Ongeveer de helft hiervan weet ook daadwerkelijk hoe deze schulden er uitzien.
• Eén op de drie Nederlandse huishoudens maakt geen planningen voor hun financiën. Vaak zijn de planningen die wel worden gemaakt voornamelijk op de korte termijn gericht.
• Meer dan 25 procent van de huishoudens maakt geen pensioenplannen.
• Driekwart van de Nederlandse huishoudens geeft aan maandelijks te sparen.
• Ongeveer een derde van de huishoudens zegt geld te investeren wanneer dit over is.
• De helft van de huishoudens is in staat om morgen een uitgave te doen die van dezelfde hoogte is als het maandinkomen.
• Iets meer dan de helft van de mensen die nog niet met pensioen zijn heeft er vertrouwen in dat het inkomen tijdens hun pensioen voldoende zal zijn om rond te komen.

Opvallende uitkomsten

Uit het onderzoek komen enkele opvallende zaken naar voren. Deze hebben voornamelijk te maken met uitkomsten binnen de gezondheidsniveaus en met verschillen op basis van demografische kenmerken.

• Financieel gezond kan nóg gezonder. De huishoudens die financieel gezond zijn zouden nóg gezonder kunnen zijn. Zo zouden zij bijvoorbeeld financiële plannen kunnen maken en meer inzicht kunnen verkrijgen in eventuele schulden. Ook kunnen zij buffers aanleggen en geld dat zij over houden investeren. Het feit dat huishoudens op dit moment financieel gezond zijn biedt namelijk geen garantie voor de toekomst.
• Korte termijn. Bij een gezonde financiële houding hoort dat je niet al te veel impulsieve beslissingen neemt en niet alleen naar de korte, maar ook naar de lange termijn kijkt. Veel Nederlanders laten zich voornamelijk leiden door de korte termijn. Daarnaast geven veel mensen aan dat zij liever geld lenen om direct iets te kunnen kopen dan dat zij hier voor sparen.
• Financiële emancipatie. Het lijkt erop dat mannen financieel gezonder zijn dan vrouwen. In dit onderzoek scoren mannen op vier van de vijf domeinen hoger. Enerzijds hebben mannen vaker een hoger inkomen waardoor zij beter kunnen rondkomen. Anderzijds hebben vrouwen vaak minder inzicht in en kennis van financiële zaken, terwijl zij ook minder grote spaarbuffers hebben.
• Drie grote steden het meest financieel ongezond. Relatief gezien wonen in de drie grootste steden van Nederland (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag) meer financieel ongezonde mensen dan in de rest van Nederland. In deze steden wonen meer mensen die qua persoonlijke kenmerken en omstandigheden risico lopen om financieel ongezond te zijn/worden. Het gaat hier bijvoorbeeld om jongeren en zzp’ers.

Aanbevelingen

Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek zijn ook enkele aanbevelingen geformuleerd. Deze aanbevelingen zijn verbonden aan een oproep om vanuit een brede coalitie tot oplossingen te komen die de financiële gezondheid van de Nederlandse huishoudens moeten bevorderen.

• Werk samen aan financiële gezondheid.
• Benader financiële gezondheid als een geheel.
• Hanteer een duidelijke definitie van financiële gezondheid.
• Gebruik de juiste kanalen voor communicatie over financiële gezondheid.
• Zet in op het vergroten van financiële kennis en vaardigheden.
• Beleidsmakers moeten inzetten op het bevorderen van financiële gezondheid van Nederlanders vanuit een integraal systeem.
• Neem financiële educatie op in het standaard curriculum.
• Laat gedragswetenschappers inzichten over het stimuleren van gezond financieel gedrag delen.