Kennisanalyse invordering

Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft het lectoraat Schulden en Incasso en André Moerman gevraagd een kennisanalyse uit te voeren om de posities, belangen, vraagstukken, knelpunten, dilemma’s en kennisleemtes rond private vorderingen te beschrijven. Dit rapport biedt achtergrondinformatie die kan worden gebruikt om het hulp- en dienstverleningsaanbod te verbeteren.

Omvang problematiek

Rond de 7% à 8% van de huishoudens in Nederland heeft problematische schulden. Een derde van de huishoudens heeft moeite met rondkomen en een kwart tot een derde van de huishoudens betaalt wel eens een rekening te laat. In twee derde van de situaties wordt betalingsonmacht opgegeven als reden dat mensen een rekening niet op tijd betalen. 42% heeft onvoldoende geld om de rekening te betalen. 18% geeft aan dat ze het geld in de nabije toekomst wel hebben.

Positie en belangen van de betrokken partijen

Bij het ontstaan van een vordering doet het er voor het verloop van de inning onder meer toe welke middelen de debiteur heeft om de verplichting na te komen, welk belang de debiteur aan de betaling hecht, wat voor de schuldeiser de betekenis is van de vordering, of de vordering/achterstand door de schuldeiser wordt beschouwd als een verdienmodel en in hoeverre de schuldeiser bereid is om een betalingsregeling aan te bieden. Hierbij kunnen debiteuren in de incassofase te maken krijgen met verschillende partijen die gedreven door verschillende belangen en posities incassokosten in rekening brengen. In de incassofase zijn er nog geen dwangmiddelen mogelijk om betaling af te dwingen. Een aantal andere bevindingen zijn:

• In de executiefase komen gerechtsdeurwaarders in beeld. De deurwaarder kan dwangmaatregelen nemen. In de executiefase raakt de verhouding tussen de incassokosten en de initiële kosten snel uit balans. Wanneer er overgegaan wordt tot beslag, wordt de hoogte van de bijkomende kosten bepaald door de hoogte van de vorderingen en het aantal beslagen. Naarmate er meer beslagen worden gelegd en naarmate de afloscapaciteit lager is, lopen de kosten op.
• In de incassofase en in de executiefase kan een vordering verkocht worden aan een andere eigenaar.
• Eén op de vijf Nederlanders maakt gebruik van Buy-Now-Pay-Later (BNPL) services, zodat zij een betaling uit kunnen stellen of in drie termijnen kunnen betalen.
• In zowel de incasso- als de executiefase is er geen verplichting om debiteuren naar schuldhulpverlening te sturen.

Belangrijke vraagstukken en samenhang met positie en belangen

Knelpunten en vraagstukken in het stelsel

• De huidige inrichting van het stelsel geeft schuldeisers en de door hen ingeschakelde partijen de mogelijkheid om de situatie te laten escaleren.  
• Debiteuren kunnen geplaatst worden voor hele hoge kosten en het stelsel biedt de debiteuren die niet de middelen hebben om de betalingsverplichtingen na te komen naast schuldhulpverlening geen mogelijkheid om de oplopende kosten te stoppen.
• Rechtsgang kan voor schuldeisers kostbaar en complex zijn.
• Verjaring zorgt er niet voor dat de incasso vanzelfsprekend stopt.

Knelpunten en vraagstukken rondom het optreden van schuldeisers en incassopartijen

• Er wordt door de schuldeisers en de door hen ingeschakelde partijen lang niet altijd rekening gehouden met de betaalcapaciteit van de debiteur.
• Er zijn grote verschillen in hoe schuldeisers en de door hen ingeschakelde partijen opereren.
• De incasserende partij heeft niet altijd goed zicht op de betaalcapaciteit van de debiteur.

Knelpunten en vraagstukken rondom de positie en opstelling van de debiteur

• Debiteuren verliezen al snel het overzicht als er sprake is van meerdere vorderingen.
• Debiteuren die problematische schulden hebben zetten niet vaak de stap naar schuldhulpverlening
• Debiteuren kunnen niet een langere tijd rondkomen van de beslagvrije voet.

Dilemma’s

Dilemma’s voor schuldeisers

• Hoe belangrijk is volledige inning en hoever wil een schuldeiser daarvoor gaan?
• Incasso inzetten als verdienmodel?
• Een betalingsregeling aanbieden?
• Om een vonnis verzoeken?
• De vordering verkopen?
• Hoeveel druk wordt er uitgeoefend op de debiteur?
• Kwaliteitsnormen bij inschakeling incassopartij?
• Debiteur doorverwijzen naar schuldhulpverlening?

Dilemma’s voor de door schuldeisers ingeschakelde partijen

• In hoeverre voldoen aan verzoeken van de opdrachtgever?
• Een verschil in inzicht tussen de schuldeiser en de incasserende partij over de verhaalbaarheid kan een dilemma opleveren.

Dilemma’s voor debiteuren

• Meer toezeggen dat dat de betaalcapaciteit toelaat
• Wel of niet de stap zetten naar schuldhulpverlening?