Leven met de voedselbank

Door middel van dit onderzoek is in beeld gebracht wie in de gemeente Haarlemmermeer structureel (langer dan 3 jaar) afhankelijk zijn van de voedselbank en in hoeverre de ondersteuning vanuit de gemeente hen bereikt. De bevindingen zijn gebaseerd op 21 gesprekken die zijn gevoerd met mensen die langer dan 3 jaar de voedselbank bezoeken.

Kenmerken doelgroep

De meeste geïnterviewde bezoekers die structureel afhankelijk van de voedselbank zijn, hebben problematische schulden. De meeste hebben ook gezondheidsklachten (regelmatig combinaties van structurele fysieke en psychische klachten). Vaak hebben ze (daarnaast) te maken gehad met heftige en ontregelende levensgebeurtenissen, waarna zij vaak last kregen van mentale overbelasting. 

Er zijn wel duidelijke verschillen in hoe de geïnterviewde bezoekers het leven van een zeer laag bedrag ervaren. Allereerst zijn er verschillen in de mate waarin mensen lijden onder de omstandigheden. Voor de één valt het erg zwaar, terwijl de ander de situatie accepteert zoals die is. Ten tweede verschillen mensen van elkaar in de mate waarin zij perspectieven zien om hun besteedbaar inkomen te vergroten. Ruim de helft van de mensen waarmee gesproken is, ziet deze perspectieven niet (vaak vanwege structurele gezondheidsklachten).

Ondersteuning vanuit de gemeente

De geïnterviewde bezoekers die een bijstandsuitkering ontvangen en in dit kader contact hebben met de gemeente, hebben wisselende ervaringen met de geboden ondersteuning. Er was vooral kritiek te horen als het recht op uitkering moeilijker vast te stellen was. Deze mensen voelden zich regelmatig niet gezien en begrepen. 

De gemeente lijkt, buiten de taken die inkomensondersteuning en re-integratie in het kader van de Participatiewet betreffen, vooral de rol van het verwerken van de aanvragen te vervullen (een administratieve backoffice functie). De geïnterviewde bezoekers uiten kanttekeningen en klachten over de voorzieningen die bijvoorbeeld verzorgd worden door MeerWaarde, Stichting Leergeld en PLANgroep, maar de meeste klachten gaan vaak over schuldhulpverlening.

Schuldhulpverlening
De hulp voor schuldenaars om hun financiën te stabiliseren en inzicht te krijgen in hun schuldenpakket is slecht uitgewerkt en belegd. De schuldhulpverlening is te veel beperkt tot de diensten van PLANgroep, die voornamelijk op afstand werken, wat voor onduidelijkheid zorgt. Bovendien zijn mensen ontevreden over de stiptheid van de dienstverlening.

Voorzieningen
De meeste geïnterviewde bezoekers hadden geen volledig beeld van de voorzieningen die voor hen beschikbaar zijn. Daarnaast vonden zij het belastend om een beroep te doen op deze voorzieningen. Enkelen gaven aan dat er meer naar de individuele situatie gekeken zou moeten worden. De meeste mensen zouden geholpen zijn als de toegang tot de voorzieningen gemakkelijker was.

Mogelijkheden ter verbetering

Schuldhulpverlening 

• Doorlooptijd: Strakkere termijnen voor gemeentelijke schuldhulpverlening zijn nodig.
• Stabilisatie: De hulp bij het stabiliseren van financiën en inzicht krijgen in het schuldenpakket moet beter worden uitgewerkt en belegd.
• Nabijheid: Er is twijfel over de effectiviteit van schuldhulpverlening op afstand. Een persoonlijke benadering door een hulpverlener die de situatie beter kent (inclusief gecertificeerde vrijwilligers) kan helpen.
• Ontvankelijkheid voor klachten: De gemeente moet actiever zijn bij klachten over schuldhulpverlening en vaker in gesprek gaan met schuldhulpverleners bij signalen van problemen.
• Vroegsignaleren: Onderzoek is nodig naar de effectiviteit van de huidige vroegsignalering en de daaropvolgende hulp.

Voorzieningen

Het minimabeleid uit 2014 is verder af komen te staan van Haarlemmermeerders die structureel afhankelijk zijn van de voedselbank. Strengere beoordelingen voor individuele bijzondere bijstand maken het aanvragen belastend, waardoor mensen soms afzien van een aanvraag. Daarnaast is de bekendheid van voorzieningen beperkt. Gemeenten en welzijnsorganisaties moeten proactiever en uitnodigender zijn.

Voedselhulp

• Een goede balans tussen gezonde en ongezonde producten is van belang.
• Mensen willen het liefst de mogelijkheid hebben om (gedeeltelijk) zelf te kiezen wat ze meenemen.
• De omvang van de voedselpakketten moet voldoende zijn.