Omgaan met geldzorgen van mbo-studenten

Geldzorgen, schulden en armoede zijn een actueel maatschappelijk vraagstuk en komen
relatief veel voor bij studenten van middelbaar beroepsonderwijs (mbo). De meeste
studenten zijn jongvolwassenen die in transitie zijn naar volwassenheid. Geldzorgen kunnen de ontwikkeling van studenten in de weg staan of leiden tot het vroegtijdig verlaten van de opleiding. Het beperkt de keuzemogelijkheden van studenten op mentaal en financieel vlak. In de handreiking worden suggesties gegeven over de vormgeving en uitvoering van de verschillende werkwijzen. De inzichten kun je inzetten binnen het hulp- en dienstverleningsaanbod.

De professionals werkzaam in het mbo kunnen bijdragen aan het voorkomen of doorbreken van
geldzorgen en armoedeproblematiek. In deze handreiking staan concrete handvatten en
werkwijzen voor het Signaleren, Ondersteunen en Stimuleren (S.O.S.) van studenten met
geldzorgen. Er worden per professional-groep suggesties in werkwijzen gegeven, zoals
zorgverleners, studieloopbaanbegeleiders of docenten. In de bijlage vindt u bijvoorbeeld een
signaleringslijst bij geldzorgen en een overzicht van fondsen die financiële ondersteuning kunnen
bieden. Hieronder worden de verschillende werkwijzen toegelicht.

Werkwijzen

Signaleren
Vertrouwen en opbouwen
Wanneer studenten een vertrouwensrelatie met een professional hebben, zijn zij eerder geneigd
de situatie met hen te bespreken. Hierdoor komt de situatie eerder in beeld en kan er eerder
ondersteuning geboden worden. Aandacht is de sleutel voor het opbouwen van een relatie moet een professional. Professionals moeten zich beschikbaar opstellen, oprechte aandacht tonen en niet voor,
maar met de student denken.

Herkennen en bespreken
Door schaamte en wantrouwen is het signaleren en bespreken van geldzorgen geen makkelijke
taak. Het is echter cruciaal vroegtijdig te signaleren, omdat hiermee chronische stress en
mogelijke schooluitval voorkomen kan worden. Geef algemene informatie over financiële zorgen
en wie hierbij kan ondersteunen, maar behandel dit ook in bijvoorbeeld burgerschapslessen. Er
worden in de handreiking veel tips gegeven in hoe je dit gevoelige onderwerp bespreekbaar kan
maken.

Ondersteunen
Steun bij studiekosten
Ondersteun studenten bij het aanvragen van studiefinanciering en leermiddelen. Leerlingen die
recht hebben op studiefinanciering of de aanvullende beurs maken hier lang niet altijd gebruik
van. Biedt bij open dagen, inschrijving en aanvang studie inzichtelijke en toegankelijke informatie
over kosten en financiering van de opleiding. Het is belangrijk dat studenten, maar ook
professionals goed op de hoogte zijn van de kosten en mogelijkheden.

Financiële en materiële steun
Studenten met weinig geld lopen een groter risico op sociale uitsluiting en missen ervaringen die
belangrijk zijn voor hun ontwikkeling. Financiële en materiële steun kan hierbij helpen. Wijs
studenten op de regelingen waar zij recht op kunnen hebben en organisaties waar zij hulp van
kunnen krijgen en ondersteun ze bij de aanvraag. Zorg verder voor genoeg initiatieven vanuit de
school, zoals een weggeefkast en gratis menstruatieproducten.

Steun bij schulden
Ondersteun studenten bij het voorkomen of onder controle krijgen van beginnende, risicovolle of
problematische schulden. Verwijs studenten naar de relevante hulp- en dienstverleners, biedt de
informatie eenvoudig en laagdrempelig aan, en laat studenten zelf meedenken en kiezen. Zie de
handreiking voor verwijzingen naar nuttige organisaties die hierbij kunnen ondersteunen.

Sociale en mentale steun
Een stevig steunend netwerk of een vertrouwenspersoon is essentieel voor studenten met geldzorgen. Aandacht voor sociale en mentale steun is dan ook gewenst. Wanneer studenten hun eigen informele netwerk om steun vragen en hulpverleners dit netwerk actief betrekken, wordt het bestaande netwerk versterkt. Ook wordt het netwerk van studenten vergroot als de student actief participeert en een formele mentor ingezet wordt. Een langdurige inzet van een mentor of maatje is van belang.

Stimuleren
Financiële educatie
Studenten zijn vaak niet goed voorbereid op het financieel zelfstandig zijn vanaf 18 jaar, waardoor betalingsachterstanden en schulden kunnen ontstaan. Ook zijn studenten vaak niet op de hoogte van het feit dat zij financiële ondersteuning kunnen krijgen. Volgens het Nibud is het van belang dat studenten leren om inkomsten te verwerven, geldzaken te organiseren, geld verantwoord te besteden en voorbereid te zijn op (on)voorziene gebeurtenissen door te sparen en te plannen. Voor Mbo-opleidingen is het van belang om deze onderwerpen mee te nemen in de financiële educatie. Financiële educatie is effectiever als deze structureel in een programma aangeboden wordt en de intensiteit toeneemt.

Participatie versterken
Door geldgebrek, stress en schaamte wordt een actieve deelname van studenten aan de samenleving belemmert. De ervaren uitsluiting heeft een negatief effect op gedrag, gezondheid, welbevinden en (school)prestaties en vergroot de kans op armoede in de toekomst. Het is dan ook van belang om studenten te stimuleren om naar vermogen actief deel te nemen aan de samenleving. Wanneer er in de opleiding aandacht wordt besteed aan het voorbereiden op werk, worden studenten geholpen bij een goede overgang van opleiding naar werk.

Gezondheid bevorderen
Door stress als gevolg van armoede, leven studenten met geldzorgen minder gezond. Een minder gezonde leefstijl heeft ingrijpende gevolgen. Hierdoor is het van belang dat een leefstijl die eraan bijdraagt dat studenten gezond en weerbaar zijn wordt gestimuleerd. Het is van belang dat stress gereduceerd wordt en aandacht wordt besteed aan gezond eten, regelmatig bewegen, voldoende slaap en het verminderen van risicogedrag. Hier kunnen SLB’ers, opleidingsmanagers en docenten een rol in spelen.

Samenwerken met ouders
Zowel de ouders als de school hebben het doel om bij te dragen aan het toekomstperspectief van jongeren. Ouders vervullen hierin een belangrijke rol. Zo kunnen ouders de motivatie en de studievoortgang van het kind bevorderen en kunnen ouders bijdragen aan het voorkomen van of vroogtijding ingrijpen bij financiële problemen. Ouders hebben hiervoor echter wel informatie van en samenwerking met de opleiding nodig. Het is dan ook van belang dat er een effectieve samenwerking aangegaan wordt met de ouders.