Rijk aan gedragsinzichten 2019

Dit rapport is een gezamenlijke uitgave van alle ministeries, waarin een indruk wordt gegeven van de uitgevoerde gedragsprojecten in de periode 2017-2019. In de rapportage wordt duidelijk gemaakt wat de meerwaarde is van het toepassen van gedragsinzichten door de overheid.

Bekende gedragsinzichten die de Rijksoverheid steeds vaker gebruikt:

1. Beleid moet ‘doenbaar’ zijn voor burgers. De WRR heeft daar de doenvermogentoets voor ontwikkeld. Zo controleert de overheid bijvoorbeeld van tevoren of burgers in staat zullen zijn om zich aan nieuwe wetten of regels te houden.
2. Life events hebben invloed op het doenvermogen. Grote gebeurtenissen in het leven verkleinen iemands vermogen om te plannen, in actie te komen en afspraken na te komen. 
3. Schaarste heeft een negatieve invloed op gedrag. Schaarste, zoals lange tijd weinig geld hebben, veroorzaakt geldstress. Door langdurige stress daalt het IQ van mensen. Daardoor nemen ze minder goede beslissingen.
4. Boosting helpt de vaardigheden van mensen te verbeteren. Boosting gaat verder dan nudging. Nudging geeft mensen op onbewust niveau een duwtje in de goede richting. Boosting maakt mensen bewust van hun keuzes. Een voorbeeld van boosting is een beslisboom die mensen helpt om goede financiële beslissingen te nemen.

Projecten

In de periode 2017-2019 zijn een aantal nieuwe gedragsprojecten van de overheid uitgevoerd. Dit zijn onder andere:

• Minder betaalverzuimen: hoe zijn ondernemers te stimuleren hun belastingaangiftes te betalen?

Met een betalingsherinnering gebaseerd op gedragsinzichten kun je betaalgedrag stimuleren. De Belastingdienst stuurde een aangepaste herinneringsbrief aan een groep ondernemers en zag na 2 maanden ruim 10% meer betalingen.

• Kleinere betalingsachterstand: hoe gaan startende aflossers tijdiger hun schuld inlopen?

DUO heeft geëxperimenteerd met een extra betalingsherinnering gericht op startende aflossers met een achterstand in de betaling van hun studieschuld. Deze herinnering leidde tot meer en tijdiger betalingen van zowel de achterstallige termijn als van twee termijnen daarna.

• Sneller studieschuld aflossen: waarmee wordt de automatische incasso aantrekkelijker?

E-mails en brieven met verschillende gedragstechnieken zijn ingezet om te bevorderen dat debiteuren hun studieschuld via automatische incasso terugbetalen. Het resultaat van deze interventies: gemiddeld een ruime verdubbeling van het aantal automatische incasso’s.

• Minder boetes voor studenten: hoe wordt het studentenreisproduct tijdig stopgezet?

DUO heeft twee experimenten uitgevoerd om te voorkomen dat studenten boetes krijgen omdat ze hun studentenreisproduct te laat hebben stopgezet. De meest effectieve alternatieve e-mail en een last minute sms-reminder zorgden beide voor 20% meer tijdige stopzettingen.