Sociale (wijk)teams: 5 jaar later

In sociale wijkteams werken verschillende professionals samen. Zo voorkom je dat inwoners bij verschillende loketten moeten aankloppen. Het doel van de teams is om laagdrempelige hulp te bieden in de eigen leefomgeving van mensen. De teams proberen contact te leggen met geïsoleerde groepen en problemen te signaleren die vaak verborgen blijven voor de reguliere hulpverlening. Ze stappen op probleemsituaties af en bieden hulp aan. Steeds meer gemeenten werken met sociale wijkteams. In 2014 had 69% van de gemeenten wijkteams, in 2019 was dat 83%. De afgelopen 5 jaar heeft Movisie 4 keer gemeten hoe het gaat met de wijkteams. Door op die manier outreachend te werken, willen gemeenten problemen signaleren én voorkomen. Hieronder de belangrijkste resultaten van de meting uit 2019.

Hoe zien de wijkteams eruit?

In bijna de helft van de gemeenten behandelen de teams alle hulpvragen. Andere gemeenten werken met gespecialiseerde teams. Bijvoorbeeld voor doelgroepen als jeugd en gezin, volwassenen, ouderen, gezinnen met meerdere problemen, mensen met psychiatrische problemen, werklozen en mensen met een uitkering, of huiselijk geweld en kindermishandeling.

3 van de 4 wijkteams werken met zogeheten T-shaped professionals. Dat zijn mensen met een eigen specialisme, maar ook vaardigheden op andere gebieden. Veel teams bestaan uit een combinatie van T-shaped professionals, specialisten, en generalisten die van alle onderwerpen wat afweten.

Aanmelding en samenwerking 

In de meeste gemeenten kunnen inwoners zelf contact opnemen met het wijkteam. Ook ketenpartners kunnen mensen aanmelden. Denk aan maatschappelijk werk, politie en woningbouw. In veel gemeenten verwijzen ook huisartsen, praktijkondersteuners en wijkverpleegkundigen mensen door.

De bedoeling is dat wijkteams ook zelf inwoners benaderen. Alleen gebeurt dat steeds minder: in 2017 in 39% van de gemeenten, in 2019 nog maar in 28%. 

Wijkteams werken vaak samen met Veilig Thuis, woningbouw, huisartsen, GGZ en GGD. In 44% van de gemeenten hebben de teams regelmatig overleg met huisartsen of praktijkondersteuners. Verder werken steeds meer wijkteams samen met basisscholen (80%), middelbare scholen (61%) en mbo-scholen (52%).

Welke taken voeren sociale wijkteams uit? 

De teams besteden de meeste tijd aan:

• de hulpvraag duidelijk krijgen;
• casusregie: 1 teamlid heeft de leiding, houdt overzicht en regelt de totale hulpverlening aan een inwoner of gezin;
• een plan maken met de cliënt om een probleem op te lossen.

Daarnaast signaleren teams problemen, en vaak geven ze ook kortdurende ondersteuning of besluiten ze welke hulp iemand krijgt (beschikkingen). Steeds meer teams (60%) houden zich bezig met werk en inkomen. 2 van de 3 wijkteams hebben daarvoor gespecialiseerde teamleden.

Kortdurende hulp en zorg voeren de teams meestal zelf uit. Langdurige hulp dragen ze over aan bijvoorbeeld Veilig Thuis of de GGZ.

Bereiken wijkteams hun doel?

Het doel van sociale wijkteams is om met laagdrempelige hulp problemen te signaleren en te voorkomen. Maar bij iedere meting blijkt dat de teams onvoldoende toekomen aan preventie en vroegsignalering. 

68% van de gemeenten vindt dat hun wijkteams passende zorg geven en de zelfredzaamheid van inwoners vergroten. 32% van de gemeenten vindt dat de wijkteams nog te weinig bezig zijn met maatwerk, preventie en integraal werken. De wijkteams zeggen dat dit komt door de hoge werkdruk en gebrek aan geld.

Adviezen voor wijkteams 

Meer aandacht voor de wijk 
Wijkteams komen nauwelijks toe aan problemen die in hun wijk veel voorkomen. Ze geven vooral individuele zorg en hulp. Door de hoge werkdruk blijft er bijna geen tijd over voor preventie en voor activiteiten waar de hele wijk beter van wordt. 

Denk daarbij aan preventie, buurtbemiddeling bij conflicten en overlast, en vrijwilligers en mantelzorgers ondersteunen. Wil je daar meer aandacht aan geven? Dan is het slim om samen te werken met welzijnsorganisaties, actieve bewoners of bestaande netwerken.

Meet resultaten en stuur bij 
Wijkteams willen passende hulp en maatwerk bieden in plaats van alleen standaard hulp. Maar is de hulp van een wijkteam écht passend? Dat weet je alleen als je steeds meet en evalueert. Gemeenten doen dat al, maar willen daar meer hulp bij.

Betere afspraken tussen gemeenten en wijkteams 
Wijkteams krijgen te maken met steeds complexere problemen en zwaardere cliënten. Maar ze hebben te weinig personeel en geld. Dat leidt tot een hoge werkdruk en lange wachtlijsten. 

De teams steken bovendien veel tijd in taken waarvoor ze eigenlijk niet bedoeld waren. Denk aan beschikkingen afgeven, casusregie en hulpvragen helder krijgen.

Goede afspraken voorkomen dat gemeenten te veel van wijkteams verwachten

Daarom is het belangrijk dat gemeenten en wijkteams duidelijke afspraken maken. Niet alleen over de taken, maar ook over het personeel en budget dat de teams nodig hebben om die taken goed te kunnen uitvoeren.