Studeren zonder financiële zorgen

Uit de Landelijke Studenten Monitor, die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap jaarlijks uitvoert, blijkt dat 13,6% van alle studenten (hbo, wo) in 2016-2017 serieuze financiële problemen ervaarden. Studenten in het hoger beroepsonderwijs moeten kunnen studeren zonder financiële zorgen. Om die reden is het lectoraat Schulden en Incasso een tweejarig project gestart dat erop is gericht studievertraging en – uitval als gevolg van financiële problematiek onder hbo-studenten te verminderen. Het doel van het project is het ontwikkelen van nieuwe vormen van dienstverlening die medewerkers helpen financiële problematiek bij studenten te signaleren en het bewustzijn van financiële problematiek te vergroten. Om dit te bewerkstelligen wordt eerst in dit onderzoeksrapport de problematiek onder hbo-studenten in kaart gebracht.

Het onderzoeksrapport bestaat uit twee delen.

Deel 1: verkenning van financiële problematiek onder 4.901 hbo-studenten van vijf Hogescholen door middel van een enquête. De hogescholen die deelnemen zijn: Hogeschool Saxion, Hanzehogeschool Groningen, Hogeschool Rotterdam, Haagse Hogeschool en Hogeschool Utrecht.

Deel 2: analyse van verdiepende gesprekken met studenten en hbo-medewerkers om de uitkomsten van de enquête beter te duiden.

Resultaten deel 1:

Impact moeilijk rondkomen

Uit het onderzoek blijkt dat 2 op de tien studenten zich zorgen maakt over de eigen financiële situatie. 21% procent van de hbo-studenten komt moeilijk rond en 43% van de studenten kan geen geld opnemen of heeft te maken met achterstanden. Van de hbo-studenten die een studielening hebben, ervaart 77% zorgen over de lening, hiervan maakt 28% zich vaak zorgen. Tevens blijkt dat het moeilijk kunnen rondkomen gerelateerd is aan mentale klachten. Zo heeft 18% van de studenten die moeilijk rondkomen, hoofdpijn en kan 23% van deze groep moeilijk slapen. Uit de resultaten blijkt dat van de studenten die heel moeilijk rondkomen, de helft denkt aan stoppen met de opleiding. Ook geven zij vaker aan colleges te missen, lagere cijfers te halen en concentratieproblemen te ervaren naar aanleiding van geldzorgen. 

Ondersteuning van studenten

Uit onderzoek blijkt dat studenten een duidelijke rol zien voor het opleidingsinstituut in de ondersteuning bij financiële problemen. Zij zien drie verschillende vormen van ondersteuning:

1. Direct kunnen benaderen van docent of decaan
2. Informatie kunnen vragen bij een financieel loket binnen de hogeschool
3. Algemene informatie binnen een keuzevak of les

Impact geldzorgen op studeren volgens studenten

Zowel voor de hogeschool als voor de studenten is het van belang om financiële zorgen te signaleren en bespreekbaar te maken. Het vroegtijdig signaleren door hbo-medewerkers kan door de volgende signalen:

• Colleges missen
• Veel werken
• Lagere cijfers dan normaal
• Overwegen te stoppen met de studie
• Betalingsregeling met hogeschool getroffen in combinatie met studievertraging
• Concentratieproblemen
• Mentale klachten
• Openstaande rekening
• Altijd of vaak rood staan
• Schulden uit verleden en/of actuele schulden die een student moet aflossen

Resultaten deel 2:

Financieel onstabiele situatie onder studenten

Volgens de geïnterviewde hbo-studenten is een financieel onstabiele situatie het gevolg van een complexe situatie thuis, lastig rondkomen en een moeizame balans tussen werken, lenen en studeren. Vaak versterken verschillende situaties naast elkaar de financiële problematiek. Hbo-medewerkers geven aan regelmatig studenten te zien met psychische problemen of ziekten. Er wordt echter op dit moment niet vaak het verband gelegd met financiële zorgen.

Huidige formele begeleidingsstructuur

Op de hogescholen is er sprake van een eerste lijn (medewerkers die studenten dagelijks zien) en tweede lijn (decaan, vertrouwenspersoon of studentenpsycholoog). Studenten kunnen door de eerste lijn doorverwezen worden naar de tweede lijn of maken zelf een afspraak bij de tweede lijn. De geboden hulp is voornamelijk reactief. Bij sommige hogescholen wordt een studieloopbaanadviseur ingelicht door de financiële administratie als er structureel een betalingsachterstand plaatsvindt.

Knelpunten begeleidingsstructuur volgens geïnterviewde medewerkers

• Tijdgebrek
• Interne doorverwijzing werkt niet optimaal
• Taakopvatting: financiële problemen vormen volgens medewerkers geen onderdeel van studieloopbaanbegeleiding
• Vraagverlegenheid rond en onvoldoende kennis over financiële problematiek
• Hoge verwachtingen over de voorlichting aan de student

Knelpunten begeleidingsstructuur volgens geïnterviewde studenten

• Eigen oplossingsvermogen te hoog inschatten
• Onbekendheid met de mogelijkheden
• Contact met studieloopbaanbegeleider voelt onpersoonlijk
• Het ontbreken van continuïteit bij de begeleiders
• Studieloopbaanbegeleiders zijn te weinig betrokken en kundig

Conclusie

Naar aanleiding van de resultaten kan geconcludeerd worden dat de hogeschool een proactieve benadering nodig heeft bij het aanpakken de financiële problematiek onder studenten. Het bieden van passende ondersteuning is belangrijk, omdat financiële problemen bij studenten gerelateerd is aan stress, ervaren van studiedruk en zorgen over studieschuld. Hbo-medewerkers moeten beter opgeleid worden in het signaleren en bespreken van financiële zorgen. Daarnaast moet de interne zorgcultuur duidelijk worden, zodat studenten op de juiste manier doorverwezen worden. Tot slot moet de financiële administratie een signaleringsfunctie krijgen.