Van overleven naar bloeien

In het advies ‘Van overleven naar bloeien’ wordt de Rijksoverheid door de Raad van Volksgezondheid en Samenleving (RVS) geadviseerd om af te stappen van het principe zelfredzaamheid. De RVS adviseert de overheid om te focussen op duurzame ondersteuning, zodat mensen kunnen bloeien in plaats van overleven. Dit beleid moet onzekerheden in financiën, huisvesting, gezondheid, en sociale netwerken aanpakken door een samenhangende en op ontplooiing gerichte benadering.

Bestaansonzekerheid

Bestaansonzekerheid is een combinatie van onzekerheid over financiën en inkomen, huisvesting, gezondheid, ontwikkelingsmogelijkheden en het sociale netwerk. Hierbij kan het gaan om een combinatie van enkele hiervan of allemaal tegelijkertijd.

Bloei als nieuw uitgangspunt

Op dit moment schiet de manier waarop de systemen van hulp en ondersteuning werken tekort voor mensen in bestaansonzekerheid. In veel gevallen draagt de manier waarop mensen worden geholpen juist bij aan bestaansonzekerheid. Dit komt grotendeels door hoe de huidige systemen van hulp en ondersteuning zijn opgezet. Wanneer de principes van het systeem hetzelfde blijven, zal het systeem dezelfde resultaten blijven (re)produceren. Daarom zijn nieuwe principes nodig waarbij hulp niet langer voornamelijk gericht is op zelfredzaamheid, versnipperd is en de kracht van sociale netwerken over het hoofd ziet.

De RVS pleit dat bloei het nieuwe uitgangspunt moet zijn voor hulp en ondersteuning. Bestaansonzekerheid kan voorkomen worden als er wordt geïnvesteerd in bloei. De overheid kan  randvoorwaarden scheppen om ervoor te zorgen dat iedere burger een bloeiend bestaan kan leiden. Daarmee kan de overheid een betere uitvoering geven aan de verantwoordelijkheden die zij op grond van de grondwet heeft.

Drie principes

De RVS heeft drie principes geformuleerd die ervoor zorgen dat systemen van hulp en ondersteuning zich meer gaan richten op bloei:

1.      Beleid maken dat gericht is op ontplooiing: de hulp en ondersteuning moet niet enkel gericht zijn op het repareren van schade, maar ook uit het investeren in de mogelijkheid om mee te doen en het voorkomen van schade op de lange termijn.

2.      Ruimte maken voor sociale relaties: onderlinge hulp moet op zijn minst niet worden tegengewerkt. Beter nog is het faciliteren van onderlinge hulp.

3.      Voor samenhangende ondersteuning zorgen: beleid dat gericht is op ontplooiing en het ruimte maken voor sociale relaties, profiteert van meer en betere mogelijkheden om samenhangend te kunnen werken. Om samenhangende hulp en ondersteuning te kunnen bieden, zijn ook samenhangende systemen nodig.

Het gaat om kleine, grote en fundamentele wijzigingen in het bestaande stelsel van sociale zekerheid, onderwijs, werk, maatschappelijke ondersteuning en huisvesting. Er moet voorkomen worden dat er een nieuwe laag wordt toegevoegd aan het al bestaande complexe bouwwerk van regels en voorzieningen. Een dergelijke fundamentele herijking van de basisprincipes van sociale ondersteuning zal tijd kosten, maar is noodzakelijk.