Verkenning stelsel schuldhulpverlening

In de afgelopen jaren is onvrede ontstaan over de aanpak van problematische schulden. Er was veel aandacht voor knelpunten en verschillende partijen zochten naar mogelijkheden om de aanpak te verbeteren. Naar aanleiding van deze initiatieven is er behoefte aan een verkenning van mogelijke aanpassingen van het stelsel. Om die reden heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) aan Regioplan Beleidsonderzoek, het Lectoraat Schulden en Incasso van Hogeschool Utrecht en mr. dr. Arnoud Noordam van Noordam Advocaten gevraagd om een verkenning uit te voeren van het stelsel van de schuldhulpverlening.

In het onderzoek worden vier maatregelen beoordeeld op het verbeteren van het stelsel. De eerste drie zijn aangedragen door het ministerie en de vierde is geformuleerd door de onderzoekers in samenwerking met stakeholders. Hieronder staan de vier maatregelen. Elke maatregel bestaat uit een aantal sub-maatregelen.

Maatregel 1: Meer dwang in een minnelijk traject ter versnelling van de totstandkoming van de minnelijke schuldregeling

• Een schuldregeling is mogelijk zonder tussenkomst van de rechter.
• Een wettelijk reactietermijn voor schuldeisers

Maatregel 2: Versnelling van de doorstroming naar en het doorlopen van de Wsnp.

• Gemeenten worden verplicht gebruik te maken van hetzelfde kwaliteitskader.
• Verplichte begeleiding door de gemeente van de schuldenaar bij aanvraag Wsnp.
• Introductie van financiële prikkel in de beschermingsbewindvoering om schuldenaren niet langer dan strikt nodig te begeleiden.
• Intensivering van de begeleiding bij het doorlopen van de Wsnp: te beleggen bij een gemeentelijke (schuld)hulpverlener.
• Alle rechters gebruiken een te ontwikkelen beoordelingskader voor de beoordeling van Wsnp-aanvragen.

Maatregel 3: Bescherming van kleine schuldeisers bij medewerking aan een minnelijk traject.

• Bescherming via een buitenrechtelijk fonds waar kleine schuldeisers aanspraak op kunnen maken tot een bepaald percentage van de oorspronkelijke vordering
• Verdergaande fiscale voordelen wanneer een kleine schuldeiser meewerkt aan een minnelijke schuldregeling.
• De uitzonderingspositie van overheidsschuldeisers afschaffen.

Maatregel 4: een wettelijk recht op een aflospauze voor burgers in een minnelijk traject.

Methodologie

De maatregelen zijn beoordeeld op een aantal onderdelen: maatschappelijke uitgangspunten, knelpunten, kosten-baten analyse, juridische uitvoerbaarheid en beoordeling door schuldenaren, schuldeisers en uitvoerders. Het onderzoek is gebaseerd op literatuuronderzoek, interviews en workshops met de betrokken actoren. Tevens is een juridische analyse verricht.

Bevindingen

De vier maatregelen hebben betrekking op drie belangrijke maatschappelijke uitgangspunten van het stelsel. Zo hebben de maatregelen een positieve invloed op het beiden van een snelle en laagdrempelige oplossing voor schulden, de evenwichtige bescherming van belangen van schuldeisers en schuldenaren en helderheid van de rol- en taakverdeling tussen betrokken partijen. Daarnaast zijn de maatregelen beoordeeld door schuldenaren, schuldeisers en uitvoerders en door een juridische analyse. Hieruit blijkt dat de volgende maatregelen uitgewerkt moeten worden:

• Gemeenten worden verplicht gebruik te maken van hetzelfde kwaliteitskader.
• Verplichte begeleiding door de gemeente van de schuldenaar bij aanvraag Wsnp.
• Intensivering van de begeleiding bij het doorlopen van de Wsnp: te beleggen bij een gemeentelijke (schuld)hulpverlener.
• Afschaffen van de uitzonderingspositie van overheidsschuldeisers.