Verschil maken in de schuldhulpverlening

Er is de laatste jaren veel aandacht voor de inzet van ervaringsdeskundigen op het gebied van armoede en schulden. Alhoewel tal van organisaties ondertussen ervaringsdeskundigen in dienst hebben, worden ze echter nog niet op grote schaal ingezet. Ervaringsdeskundigen zijn nog aan het pionieren en proberen hun belang duidelijk te maken. In dit literatuurstudieoverzicht wordt ingegaan op de onderzoeken die de afgelopen jaren zijn gepubliceerd over de inzet van ervaringsdeskundigheid.

Professionalisering, meerwaarde en randvoorwaarden

De professionalisering op het gebied van ervaringsdeskundigen in Nederland is van start gegaan met de zogenoemde EDASU-opleiding. In deze opleiding worden mensen die van generatie op generatie zijn opgegroeid met armoede opgeleid om als ervaringsdeskundigen een brug te slaan tussen mensen in armoede en hulpverleners. Bij de EDASU-opleiding komende de volgende drie kennisgebieden aan bod:

1. Ervaringskennis: verdieping in het eigen levensverhaal.
2. Theoretische kennis: communicatievaardigheden en maatschappijleer.
3. Praktijkkennis: vakkennis opgedaan tijdens stages.

Ervaringsdeskundigen zien hun meerwaarde vooral in het contact met klanten. Zij weten op een andere manier en vanuit een andere rol contact te maken met klanten. Daarnaast bieden zij klanten ook hoop door te laten zien dat het anders kan. Dit biedt voor veel klanten (h)erkenning. Daarnaast staan ervaringsdeskundigen dichter bij de klant, in tegenstelling tot de professional. Ervaringsdeskundigen denken daarnaast ook dat zij het gedrag van klanten beter kunnen interpreteren en waarderen, omdat ze zelf ook in een soortgelijke situatie hebben gezeten.

Een succesvolle inzet van ervaringsdeskundigen op het gebied van armoede en schulden valt of staat met hoe een organisatie dit inricht. Uit de literatuur zijn een aantal randvoorwaarden af te leiden die bijdragen aan het succes van ervaringsdeskundigheid. Het gaat hierbij om:

• Een goede introductie in de organisatie
• Een heldere visie
• Voldoende draagvlak binnen de organisatie
• Aanpassingsvermogen vanuit de ervaringsdeskundige
• Een duidelijke definitie van de rol en het takenpakket van de ervaringsdeskundige

Inzet van vrijwilligers

Op het gebied van armoede en schulden is het al langer gebruikelijk om vrijwilligers in te zetten. Anders dan ervaringsdeskundigen hoeven vrijwilligers niet zelf ervaring te hebben met een armoede- of schuldensituatie. Uit onderzoek is gebleken dat schuldtrajecten waarbij een vrijwilliger betrokken is grotendeels een langere doorlooptijd hebben. Verklaringen hiervoor konden niet gevonden worden. Vrijwilligers lijken daarentegen wel bij te dragen aan de effectiviteit van de schuldhulpverlening. In de trajecten met betrokkenheid van een vrijwilliger stapten cliënten minder vaak voortijdig uit het schuldhulpverleningsproces en losten relatief meer af dan cliënten zonder ondersteuning van een vrijwilliger.