(Sociaal) ondernemen en werknemers met schulden

Hoe ga je als werkgever om met werknemers met schulden? Hoe signaleer je het en hoe ga je het gesprek aan? En hoe zorg je er samen voor dat mensen structureel uit de problemen komen? Sandy Nijhuis ging hierover in gesprek met Marijke Honing (francisenemer van 5 McDonalds filialen in Utrecht) en Martin Kniest (directeur van Matz Social). Deze bijeenkomst was op maandag 30 augustus 2021 tijdens de Summerschool van Schouders Eronder. Van deze bijeenkomst is door Jessica Maas onderstaand verslag gemaakt.

Werknemers met schulden

‘Geef me gewoon één nummer dat ik kan bellen wanneer mijn medewerker met schulden zit’. Marijke Honing, franchisenemer van McDonalds in Utrecht, windt er geen doekjes om. Voor betrokken werkgevers is het niet zo eenvoudig om de juiste weg naar hulp te vinden.

Marijke Honing is één van de sprekers tijdens Summerschool van Schouders Eronder op maandag 30 augustus 2021. Het thema: (Sociale) ondernemers en werknemers met schulden.
Honing weet waar ze over spreekt. Bijna zestig procent van haar vierhonderd medewerkers kampt met schulden.

Het is een herkenbaar verhaal voor Martin Kniest, directeur van Matz Social, bekend van de documentaire-reeks De Wasstraat. ‘De helft van mijn ziekmeldingen komt voort uit schuldenproblematiek. Dus de effecten van schulden op die werkvloer zijn groot. Terwijl aan de andere kant werk juist wel een belangrijke sleutel is om uit de schulden te komen.’

Zowel Honing als Kniest vinden ‘aandacht voor hun werknemers’ horen bij ‘goed werkgeverschap’. ‘Het is heel simpel, je moet goed zorgen voor de mensen die voor je werken. En een werknemer die goed in z’n vel zit, functioneert ook beter’, stelt Honing.
De twee werkgevers gaan – onder leiding van dagvoorzitter Sandy Nijhuis – in gesprek met een groot aantal professionals uit de schuldhulp. Van bewindvoerder tot schuldhulpmaatje en beleidsmedewerker. Sandy Nijhuis: ‘Dat is de insteek van vandaag, leren van elkaar ervaringen. Wat hebben werkgevers nodig van professionals en andersom. Hoe zorgen we voor een betere aansluiting.’

Bij 62 procent van de werkgevers werken mensen met financiële problemen

De urgentie is helder. Op 1 oktober 2020 waren er 614.000 Nederlandse huishoudens met geregistreerde problematische schulden. En bij 62 procent van de werkgevers werken mensen met financiële problemen.  Een werknemer met schulden kost volgens het Nibud-rapport Personeel met schulden (2017) een werkgever al snel 13 duizend euro per jaar. 
Zoals professionals in de schuldhulp weten, duurt het gemiddeld drie jaar voordat iemand met schulden om hulp vraagt. Het is daarom belangrijk dat werkgevers weten hoe ze geldzorgen bij medewerkers kunnen signaleren en waar ze vervolgens met die signalen terecht kunnen.

Signaleren

Het signaleren van de problematiek is voor Honing geen groot probleem. ‘Ik doe alle sollicitatie-gesprekken zelf, en ik kaart het onderwerp meteen aan. ‘Goh, we hebben veel medewerkers met geldzorgen, is er nog iets dat ik moet weten?’ De kunst is, zeggen de betrokken werkgevers, om geldzorgen op een laagdrempelige manier en zonder te oordelen bespreekbaar te maken. Marijke Honing bespreekt van alles met haar medewerkers terwijl ze samen dienbladen schoonmaken. Kniest tijdens het uitkloppen van de auto-matten. Maar ze weten ook dat lang niet alle werkgevers zo betrokken zijn. ‘En hoe groter het  bedrijf, hoe groter de afstand. Het is belangrijk dat ook leidinggevenden signaleren en weten naar wie ze moeten doorverwijzen.’
Eén van de deelnemers is zelfstandig budgetcoach en komt veel bij werkgevers over de vloer. ‘Ik wijs ze ook altijd op de signalen. Veel verzuim, maar ook niet meedoen met verjaardagen, de portemonnee vergeten bij de lunch. Ik sta bij sommige bedrijven ook op het intranet of verzuimportaal. Medewerkers kunnen – soms anoniem – contact met me opnemen.’

Ik kan de eerste stap zetten, maar er moeten ook hamburgers worden gebakken

Overdragen

Een andere professional benadrukt dat sociale werknemers vooral niet op de stoel van de schuldhulpverlener moeten gaan zitten. ‘Laat schulden over aan de professionals.’ Marijke Honing is het daar helemaal mee eens.  ‘Ik ben een werkgever, ik kan de eerste stap zetten, maar er moeten verdorie ook hamburgers gebakken worden. Dus daarna wil ik mijn medewerker met schulden heel graag overdragen. Maar naar wie? Er is zo ongelofelijk veel. Onlangs had ik een interview over dit onderwerp in het Financieele Dagblad, ik kreeg vervolgens 4.000 berichten via LinkedIn van budgetcoaches, van bewindvoerders, van schuldhulpverleners.’
En daar zit volgens de werkgevers de crux. Hoe de weg te vinden in de ‘schuldhulpjungle’. De werkgever moet ontlast worden, zegt Kniest. Een deelnemer wijst op de vrijwilligers van Humanitas Thuisadministratie. ‘We zijn in onze regio juist op zoek gegaan naar bedrijven, zodat ze ons kunnen inschakelen. Een vrijwilliger is ook laagdrempelig, we kunnen helpen bij het sorteren van al die brieven en kijken wat voor hulp er verder nodig is.’ 
Ook in de andere plaatsen in het land werkt Humanitas nauw samen met de werkgevers en gemeenten. Een deelnemer benadrukt het belang van een goede samenwerking tussen beroepskrachten en vrijwilligers. Wie doet wat? Maak daar in ieder geval goede afspraken over, luidt een breed gedragen advies. 
Volgens een coördinator van Humanitas kunnen ervaren vrijwilligers goed inschatten wanneer de hulp van een beroepskracht nodig is. ‘Een schuldhulpverlener gaat echt met de schulden aan de slag, de vrijwilliger is er juist om de papieren op orde te brengen en kan de werknemer juist op een andere manier bijstaan.’ Een ander vindt dat de intake toch door een beroepskracht moet worden opgepakt.

Laagdrempelig

Marijke Honing pleit voor een laagdrempelige inloop. ‘Kom gewoon op gezette tijden als professional in de McDonalds zitten. Laagdrempeliger kan niet. En ik heb echt nog medewerkers die niet weten dat ze een  zorgtoeslag kunnen aanvragen.’
Een landelijk informatiepunt is volgens de aanwezigen niet mogelijk. Elke gemeente of arbeidsmarktregio heeft de schuldenaanpak immers weer anders geregeld. Ellen Hennekens van de NVVK benadrukt dat elke gemeente verantwoordelijk is voor de schuldhulp. ‘Maar ook dat weten werkgevers natuurlijk niet.’
Martin Kniest: ‘Het gaat om breed oppakken, maar lokaal en klein uitrollen. Ik wil graag één nummer waar ik als werkgever naar kan bellen. Werkgevers moeten echt ontzorgd worden. Maar ik ben zeker wel optimistisch en vooral nu met de krappe arbeidsmarkt willen bedrijven hun mensen aan boord houden.’
Marijke Honing: ‘We gooien een steentje in de vijver. Laat het een olievlek worden.’