Vrouwen in de knel

Welke problemen ziet de Nationale ombudsman bij vrouwen in de opvang? Hij signaleert knelpunten bij de aanmelding, tijdens en na de opvang van vrouwen. Hun schulden nemen tijdens de opvang vaak toe.

Jaarlijks gebruiken in Nederland ongeveer 12.000 vrouwen, meestal met kinderen, noodgedwongen een plek in een vrouwenopvang. Het is een kwetsbare groep: ze zijn vaak mishandeld, hebben psychische problemen en/of financiële zorgen.

De Nationale ombudsman kreeg signalen over problemen bij de aanmelding, tijdens en na de opvang van vrouwen. Een belangrijk signaal is het grote aantal (financiële) regelingen waarmee deze vrouwen te maken krijgen. Zo is het erg ingewikkeld voor hen om een eigen inkomen te regelen: het duurt lang en geeft veel administratieve rompslomp. Hun schulden nemen tijdens de opvang vaak verder toe en het duurt lang voordat hun kinderen hulp krijgen.

Pas na 4 weken lukte het me om een uitkering aan te vragen

– vrouw in de opvang

Problemen bij instroom, tijdens verblijf en bij uitstroom

Instroom:

• Vrouwen moeten legaal in Nederland verblijven.
• Ze krijgen meestal geen schriftelijke beslissing (beschikking).
• Direct bij binnenkomst moeten ze allerlei papieren ondertekenen.

Verblijf:

• Inkomen regelen is ingewikkeld: veel administratie en het duurt lang.
• Schulden nemen toe.
• De aanvraag voor hulpverlening aan kinderen duurt lang.
• Er is geen onafhankelijke cliëntondersteuning.

Uitstroom:

• Er zijn te weinig sociale huurwoningen.
• Vrouwen vinden niet snel een nieuwe huurwoning, omdat ze moeilijk een urgentieverklaring krijgen.
• Bij schulden kom je niet in aanmerking voor een huurwoning.
• Vrouwen weten niet dat bijzondere bijstand een lening is.
• De uitkering en schuldhulpverlening worden niet voortgezet als een vrouw naar een andere gemeente verhuist.

Sommige gemeenten doen al helemaal niet meer aan urgentieverklaringen, omdat er toch geen plaats is

– medewerker in de opvang

De overheid doet te weinig voor vrouwen in de opvang

De regels van de overheid en de administratieve handelingen die daarvoor nodig zijn, zijn te ingewikkeld voor vrouwen die in de opvang verblijven of eruit willen stromen. Hun inkomen is laag of zelfs onder de armoedegrens en schulden stapelen op.

Vrouwen die de opvang in willen, krijgen vaak geen beschikking. Daardoor weten ze niet wat hun rechten zijn. Ook weten ze vaak niet dat ze een eigen bijdrage moeten betalen en hoe hoog die is.

Zelfredzaamheid van vrouwen in de opvang klinkt mooi, maar is niet haalbaar. Vanwege de vele ingewikkelde regelingen hebben ze hulp nodig van medewerkers van de vrouwenopvang. De overheid moet meer rekening houden met de specifieke belangen van vrouwen in de opvang.

Hoe los je de problemen die vrouwen in de opvang meemaken op?

De ombudsman komt met een aantal verbeterpunten:

• Overleg als gemeente vaker en structureel met vrouwenopvanglocaties over regelingen en oplossingen voor deze doelgroep.
• Vergroot de deskundigheid van de professionals in de opvang.
• Zet onafhankelijke cliëntondersteuning in.
• Start zo snel mogelijk met eventuele schuldhulp.
• Geef altijd een beschikking af voor verblijf in een opvang.
• Werk als gemeente beter samen met  ketenpartners, zodat de uitstroom naar een andere gemeente sneller en soepeler verloopt.

Oproep aan VWS en de gemeenteraden

De Nationale ombudsman wil dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de leiding neemt in het oplossen van de problemen en zorgt dat de adviezen uitgevoerd worden. Gemeenteraden moeten zich goed laten informeren door het college: hoe is de situatie in hun gemeente en wat gaat er veranderen door dit rapport?

Toelichting verantwoordelijkheden in de vrouwenopvang

Wie is waarvoor verantwoordelijk?

• Ministerie van VWS: systeemverantwoordelijk voor de Wmo 2015
• Gemeenten: verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo 2015 en voor opvang van slachtoffers huiselijk geweld
• Centrumgemeenten: opdrachtgever voor de vrouwenopvang in hun regio
• Vrouwenopvang: stichtingen die opvang en hulp bieden aan vrouwen en hun kinderen, die slachtoffer zijn van huiselijk geweld